Asansör Seçimi ve Asansörlerin Sınıfları

Asansörlerin kullanım amaçlarına ve hızlarına göre kendi aralarında sınıflandırılmaları mümkündür. Kullanım amaçlarına göre farklı imalat gösteren asansörler, hızlarına göre de farklı güvenlik sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Kontrol sistemlerine ve motor tahrik sistemlerine göre de sınıflandırma yapmak mümkündür.

KULLANIM AMACINA GÖRE ASANSÖRLER

Asansör tasarımında kabin, makina motor seçimi, mekanik tasarım, hız ve güvenlik sistemleri kullanma amacına göre yapılır. Bu yüzden tasarımın başında asansörün kullanma amacının belirlenmesi gerekir. Her asansör çeşiti kendi içinde ayrı standartlara sahiptir. Farklı amaçla tasarımlanmış bir asansör başka bir kullanım amacı için ruhsat alamayacağı gibi ihtiyaca da cevap vermeyecektir.

 İnsan Asansörleri
Esas olarak insan taşınmasını amaçlayan, konfor ve kullanım rahatlığı ön planda tutulmuş asansörlerdir. Bunları da kendi aralarında sınıflandırmak mümkündür. Özel olarak konutlar için tasarımlanmış olan SINIF 1 asansörleri , dispanser (1600 ve 2000 kg beyan yüklü) ve hastanelerin (2000 ve 2600 kg beyan yüklü) ihtiyacını karşılayan özellikle hastane yataklarındaki hastaların tıbbi yardım cihazlarıyla taşınması için tasarımlanan SINIF 3 Asansörleri ve bu aradaki boyutlardan seçilen SINIF 2 Asansörleri olarak isimlendirilebilirler.

Sınıf I asansörler
Özellikle konutlarda kullanılan asansörlerdir:
a) 320 kg ve 450 kg beyan yüklü küçük kabinler yalnız insan taşımak için kullanılabilir,
b) 630 kg beyan yüklü kabinler insan taşımaya ek olarak tekerlekli sandalye kullanan kişileri (fakat tamhareket serbestliği sağlamaz) ve/veya çocuk arabalarını taşımak için de kullanılabilir,
c) 1000 kg beyan yüklü kabinler, a ve b şıklarında belirtilenlerin yanı sıra, tutamakları sökülebilen sedyelerin, tabutların ve mobilyaların taşınması için de kullanılabilir.

Genel amaçlı asansörler, 2,5 m/s’ye kadar olan asansör hızlarının uygun olduğu alçak ve 15 kata kadar olan orta yükseklikteki binalarda kullanılmalıdır.

Sınıf II asansörler
Sınıf II asansörlerinin boyutları, Sınıf I veya Sınıf VI asansörlerine ait boyutlar arasından seçilmelidir. Özellikle konutlarda kullanılan 1000 kg beyan yüklü asansörlerin boyutları ve/veya Sınıf III asansörleri bu amaç için kullanılmalıdır.

Sınıf III asansörler
Aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:
a) 2500 kg beyan yüklü asansörlerin kabinleri, özellikle 1000 mm x 2300 mm boyutlarındaki hastane yataklarındaki hastaların tıbbî yardım cihazları ve ilgili görevlilerle birlikte taşınması için uygundur,
b) 2000 kg beyan yüklü asansörlerin kabinleri, 1000 mm x 2300 mm boyutlarındaki hastane yataklarının (tıbbî yardım cihazları hariç) ilgili görevlilerle birlikte taşınması için uygundur,
c) 1600 kg beyan yüklü asansörlerin kabinleri, esas olarak 900 mm x 2000 mm boyutlarındaki hastane yataklarının taşınması için uygundur,
d) 1275 kg beyan yüklü asansörlerin kabinleri, bakım evlerindeki 900 mm x 2000 mm boyutlarındaki yataklarının taşınması için uygundur.

Sınıf VI asansörler
Yoğun trafik için olan asansörler esas olarak en az 2,5 m/s hızın gerekli olduğu 15 kattan fazla kata sahip yüksel binalarda kullanılmalıdır.
Not –Kesin yük, hız ve asansör sayısı ayrıntılı bir trafik hesabı ile belirlenmelidir.

Yük ve Araç Asansörleri (Sınıf IV asansörler)
Esas olarak yüklerin, genellikle şahıslar refakatinde taşınması için tasarımlanmış asansörlerdir. Yük asansörü, genellikle insan refakatinde yük taşınması için ön görülen asansördür. Konfor amacından çok ihtiyaçlara cevap vermesi ve kaldırma kapasitesi ön planda tutulmuştur. Bu tip asansörlerde genelde hızın düşmesi dikkate alınmayarak kaldırma kapasitesini yükseltmek için palanga sistemler kullanılır. Aynı sınıfta incelenen araç asansörleri ise kabini ticari olmayan motorlu araçları taşıyacak boyutlarda yapılmış olan asansörlerdir.

Servis Asansörü (Sınıf V asansörler)
Servis asansörleri, boyutları ve yapım şekli itibarıyla insanların giremeyeceği bir kabini olan sabit  asansör tesisleridir. İnsanların giremeyeceği kabin ölçüleri olarak en fazla aşağıdaki değerler kabul edilebilir.

Taban alanı : 1,00 m
Derinlik : 1,00 m
Yükseklik : 1,20 m

İnsanların kullanmayacağı şartı olduğu için tamburlu olarak tesis edilebilirler. Değişik kapasiteli servis asansörleri farklı amaçlar için tasarımlanabilir.

KUMANDA SİSTEMLERİNE GÖRE ASANSÖRLER 

Asansör seçimleri yapılırken trafiğin yoğunluğuna ve servis hizmet süresine göre kumanda sistemleri de belirlenir. Trafik akışının yoğunluğu ve kullanılması gereken asansör miktarı kumanda sisteminin seçilmesinde etkendir. Her üst kumanda sistemi ek bir maliyet getireceği için seçim yararlılık esasına göre yapılır.

 Basit Kumandalı Asansörler
Asansörün sadece tek bir çağrıya cevap verdiği sistemlerdir. Kumanda panosu ilk aldığı çağrıya cevap verir. Bir diğer çağrıya cevap verebilmesi için ilk aldığı çağrı görevini tamamlaması ve görevli (meşgul) durumunu bırakması gerekir. İnsan trafiğinin çok düşük olduğu veya özel olarak kullanılan asansörlerde kullanılmaktadır. Eski tip asansörlerde sıkça karşılaşılabilir.

Toplamalı Kumandalı Asansörler (Kollektif)
Aldığı bütün çağrılara, çağrı emrini belleğinde tutarak gittiği yön doğrultusunda cevap veren asansör kumanda sistemleridir. İniş ve çıkış emirlerini ayırt etmez. Orta yoğunluktaki trafik akışlarında kullanılır. İniş ve çıkış isteklerinde çakışmaya yol açtığı için zaman kayıplarına yol açmakla beraber yaygın olarak kullanılmaktadır. Trafiğin yoğun olduğu yerlerde çakışmaları azaltmak için tam yük kontakları kullanılır.

 Seçmeli Kumandalı Asansörler (Selektif)
Aldığı çağrılara iniş ve çıkış ayrımı yaparak cevap veren kumanda sistemleridir. Trafik akışının yoğun olduğu binalarda kullanılır. İniş ve çıkış çağrılarını ayırt ettiği için zaman kazancı ve servis kalitesi yüksektir. Bu tür kumanda sistemleri çoklu asansör kumandalarında da (grup kumanda) tek bir merkezden bir çok asansörü kumanda etmek için kullanılırlar. Bu sistemlerin ikili olanlarına dublex, üçlü olanlarına ise triplex asansör sistemleri denir.

HIZLARINA GÖRE ASANSÖRLER

Asansörün hız seçimi de diğer şıklarda olduğu gibi kendine göre yerine getirilmesi gereken şartları içermektedir. Asansörlerde tahrik motoru olarak çok çeşitli tipte elektrik motorları (Doğru akım veya senkron alternatif akım motorları gibi) kullanılır. Her motor devresi de kendine uygun bir kontrol sistemine sahiptir. Asansörlerde hız ve konfor arttıkça, servis kalitesi artmakta ancak buna paralel olarak yerine getirilmesi gereken güvenlik sistemlerinde de ekler olmaktadır. Servis mesafesi, servis hizmet süreleri ve maliyetler dikkate alınarak asansör hız seçimleri yapılır. Hız değiştikçe asansör asgari güvenlik seviyesinde oluşan farklılıkların ve zorunlu güvenlik sistemlerinin, tasarımlarda göz önüne alınması gerekir.

0,63 m/s ve Altında Hızlardaki Asansörler
Kısa mesafeler arasında kullanılan, tahrik sisteminin tek bir hız içinde kaldığı veya palanga sistemleri kullanılarak hızı yavaşlatılmış ancak kaldırma kapasitesi arttırılmış asansörlerdir. Hız nispeten yavaş olduğu için mekanik fren sistemi olarak ani frenlemeli güvenlik sistemlerinin ve enerji depolayan tipte tamponların kullanıldığı asansörlerdir. Genelde basit güvenlik sistemleri ile donatılmış olup redüktörlü dişli sistemi kullanılır. Bu asansörler trafik akışının çok az olduğu yerleşimlerde insan taşımak veya yük taşımak için kullanılırlar. Asansör hızı az olduğu için ani duruşlar kabin içindeki kişileri rahatsız edecek boyutta değildir. Düşük hızlarda kullanılan asansörlerde regülatör hızı asansör hızına uygun değerde olmalıdır.

 1,00 m/s Hızdaki Asansörler
Asansörlerde duruş ve kalkışlarda insanın rahatsız olmaması için 1,5 m/s üstünde ivmelenmeye müsaade edilmez. Yavaş asansörlerden orta hızdaki bu tip asansörlere geçişte bu dikkate alınarak ya çift hızlı asansör motorları kullanılmış veya motor kontrol teknikleri ile duruş ivmeleri düşürülmüştür. Orta mesafeler ve orta yoğunluktaki trafik akışlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu tip asansörlerde mekanik fren sistemi olarak ani frenlemeli tampon etkili güvenlik sistemlerinin ve tamponlarda ise geri dönme hareketi tamponlanmış enerjiyi harcayan tipte tamponların kullanıldığı, genelde redüktörlü dişli sistemi olan asansörlerdir. Kullanılan tampon ve güvenlik sistemleri ile ani duruş süresi biraz uzatılarak, rayların deformasyonu ve kabin içindeki kişilerin rahatsızlığı azaltılmaya çalışılmıştır.

1,60 m/s ve 2 m/s Hızlardaki Asansörler
Yüksek binalarda ve trafik akışının yoğun olduğu yerleşimlerde kullanılan, daha karışık motor kontrol sistemlerine sahip asansörlerdir. Hızlanma ve duruşlardaki ivmelenmeler motor kontrol teknikleri ile kabul edilen değerler arasında tutulur. Mekanik fren sistemleri kaymalı güvenlik sistemi olup, tamponları enerjiyi harcayan tipte hidrolik tamponlardır. Bu hızların üstündeki asansörlerde genellikle redüktörlü dişli sistemleri yerine doğrudan tahrik sistemleri kullanılır. Diğer asansörlere nazaran daha fazla yavaşlatma ve güvenlik sistemlerine sahiptirler. Güvenlik freni çalışma mesafesi uzun olup tamponlara çarpma ve limit şalterlerin devreye girmeleri ayrıca yavaşlatma şalterleri ile desteklenir.

Asansör sıçrama mesafeleri toleranslı olarak alınır. Kuyu içinde mekanik kesiciler yanında hız yavaşlatıcı elektrik kesicilerde kullanılmalıdır.

 2,5 m/s ve Üzerinde Hızlardaki Asansörler
Yüksek hızlı asansörlerde kuyu ölçüleri asansörün yapısına göre yeterli güvenlik mesafelerini bırakacak şekilde seçilir. Bu asansörler Sınıf IV asansörleri olarak adlandırılırlar ve kuyu içi ölçüleri ile yerleşimleri diğerlerinden farklılık gösterir. Bu tip asansörlerde mecburi yavaşlama tertibatları zorunludur. Yavaşlama tertibatlarına bağlı olarak kısaltılmış stroklu tamponlar kullanılabilir. Bu tip asansörlerin yerleşim ölçüleri “Avan Proje” kısmında verilmiştir. 2.5 m/s hızlı asansörlerde, halat dengelemesi ile yapılan sıçrama gergi tertibatları zorunlu tutulmuştur. Ayrıca 3,5 m/s hızlı asansörlerde sıçrama gergi tertibatlarında güvenlik kontakları konması zorunludur. Bu asansörlerde özel güvenlik ve kontrol sistemleri kullanılır.

Asansörler hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

İlginizi Çekebilir