Boya Nedir?

Boyanın Tanımı: Bir yüzey üzerinde tatbik edildiğinde, dekoratif ve koruyucu bir tabaka (film) oluşturan kimyasal bir malzeme olarak tanımlanabilir. Bu malzeme belli prensipler dahilinde, formüle edilen ve bünyesinde dört esas unsur bulunan kimyevi bir karışımdır.

Bağlayıcılar: Solvent uçması ve reaksiyon sonucu sıvı halden katı hale dönüşen, boya filmini meydana getiren likitlerdir. Boyaya katkısı, sertlik, sağlamlık, ve parlaklık, yapışma, hava koşullarına ve kimyasallara dirençtir. Bağlayıcı, boyanın temel direği olup, tipine göre, boyaya ismini verir.

Pigmentler: Doğadan saflaştırılarak veya sentetik yollarla elde edilen, bağlayıcı ve çözücüler içinde çözülmeyen toz halindeki katı taneciklerdir. Boyaya sağladığı özellikler: Renk vermesi, örtücülük, parlaklık, fiziki ve kimyasal dayanıklılıktır.

Pigment örnekleri
– Titanyum dioksit
– Çinko oksit
– Demir oksit

Korozyon önleyici pigmentler
– Çinko kromat
– Çinko fosfat

Dolgu maddeleri
– Talk
– Kalsit
– Barit

Kimyasal katkılar

Bu grupta yer alan maddeler çok değişik özelliklerde olan ve boyaya çok az miktarda giren kimyasallardır. Katkı maddeleri boyanın özelliklerini iyileştirmek, istenmeyen, olumsuz değişimleri engellemek için kullanılır.

Islatıcılar
Kurutucular
Matlaştırıcılar
Kaymak kesici
Çökme engelleyici
Köpük kesiciler
UV ışınlarından koruyucular
Optik beyazlaştırıcı
Antibakteriyeller

Çözücüler

Boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasal maddelerdir. Boyanın imalatı ve tatbikatı safhasında, kullanılan boyanın özelliklerinde değişiklik yapmadan incelten sıvılardır.

Toluen
Ksilen
White sprit
Aseton
Su

Astarın Önemi

Boya yapılacak yüzey yeni ise, çimento reaksiyonun tamamlanması için beklenir (en az dört hafta) sonra astar uygulaması yapılır ve boyaya geçilir. Daha önce uygulanırsa boyada dökülmeler oluşur. Boyama işleminden önce en önemli konu yüzey hazırlığıdır. Boya öncesi kullanılması gereken astar, mutlaka üzerine uygulanacak boyaya uygun olarak seçilmelidir.

Astarın, başlıca görevleri aşağıdaki gibidir:

– Difüzyon kabiliyeti fazla olduğu için boya ile yüzey arasında aderansı (yapışmayı) arttırır.
– İnce yapısında dolayı yüzeye derinlemesine nüfus eder.
– Boya filminin örtücülüğüne yardımcı olur.
– Astar genellikle beyazdır, boya altına astarın sürüldüğünü gösterir. Koyu rengi bir miktar kırar.
– Altyapıda homojenlik sağlar, boyanın dalga dalga olmasını önler.
– Yüzey emiciliğini azalttığı için boya sarfiyatını azaltır.

Astar boyacının çırağıdır, uygulama sırasındaki alttaki hataları ustaya gösterir.

Dikkat: Kireç astarlı yüzeylere doğrudan boya sürmek yanlış bir uygulamadır.

Kireç astar yüzeyde kuruduktan sonra toz tabakası oluşturur, bunun üzerine sürülen boya tabakası yüzeye tutunamayacağından zamanla dökülmelere neden olur. Bu yüzeyleri sert bir fırçayla temizleyip, alpina şeffaf astar yada saten alçı astarlarıyla astarlamadan boya sürmeyin. Yüzeyi zımparalarken ve astarlarken, kenar birleşim yerlerinde işlem yapılmayan yerlerde boyanın yüzeye yapışmayacağını ve boyanın ilk olarak bu noktalarda problem çıkarabileceğini unutmayın.

Beklentiler Nelerdir ?

Boyadan beklentiler: Boya yapılacak yüzey yeni ise, çimento reaksiyonun tamamlanması için beklenir (en az dört hafta) sonra astar uygulaması yapılır ve boyaya geçilir. Daha önce uygulanırsa boyada dökülmeler oluşur. Boyama işleminden önce en önemli konu yüzey hazırlığıdır. Boya öncesi kullanılması gereken astar, mutlaka üzerine uygulanacak boyaya uygun olarak seçilmelidir.

Genel İlkeler

Öncelikle uygulaması yapılacak olan boyaya ilişkin gerekli alet ve cihazların eksiksiz mevcut olması gereklidir. Boya uygulamasında en önemli kural daima aynı sistemde aynı markaya ait ürünler kullanılmalıdır. Seçimine karar verilen malzemenin uygulama talimatlarına mutlaka uyulmalıdır. Hiç bir boya kirli ve nemli yüzeylere uygulanmamalıdır. uygulama yapılacak boya cinsine göre yüzey hazırlanmalıdır. Varsa alt yapıdaki hatalar giderilmelidir. İlk defa boyanacak yeni çimento sıvalı veya brüt beton yüzeyler için en erken uygulama 3-4 hafta sonra yapılmalıdır. Bütün boyalar uygulamadan önce ambalajında iyice uygun bir karıştırıcı ile karıştırılmalıdır. Ahşap koruyucu, selülozik dolgu verniği ile ve epoksi grubu ürünleri ambalajında karıştırıldıktan sonra başka bir kaba alınarak tekrar karıştırılmalıdır. Boyalar çok sıcak ve çok soğuk ortamlarda uygulanmalıdır. Boyama işlemi ince katlar halinde yapılmalıdır. Boyaya toz veya sıvı katkı yapılmamalıdır ve ambalaj üzerinde belirtilen inceltme oranından daha fazla inceltilmemelidir. İyi yapışma sağlamak için parlak yüzey mutlaka matlaştırılmalıdır. Artan boyayı tekrar kullanabilmek için boyaya yüzeyini örtecek kadar kendi inceltisinden ilave edilmeli ve karıştırılmadan ağzı kapatılarak serin bir yerde saklanmalıdır.

İşlemlerden geçirilerek boyanmaya hazır hale getirilen yüzeylerin kirlenmemesi için iki kat astar uygulanır. Bu ilk kat malzeme ile yüze boya sistemi arasında aderans köprüsü oluşturur. Ahşap ve metallerde özle astarlar kullanılır. Anti-korozif nitelikteki metal astarlarının yanında mineral bağlayıcı türlerinde kullanılması alkali dirençlerinin yüksek olmasını sağlar. İki kat (primer) sonrasında,yüzeyin düzgün olmadığı durumlarda,astarın üzerine yoklama şeklinde ve çelik spatül ile macun uygulanır. Büyük çatlak,yarık ve çukurlar bir defada doldurulmayıp, uygulama ince katlar halinde yapılır.

Macunun tamamen kurumasından sonra zımparalanarak, ikinci kat astar çekilir. Son kat boyalar dış koşullara dayanımı sağlamak ve görsel etkiyi kazandırma özelliğine sahiptir. Son kat boya olarak genelde TS 39’a uygun boyalar özel performans gerektiren hallerde ekopsi, poliüretan, klor kauçuk gibi bağlayıcılar kullanılır. Boya uygulamalarında dikkat edilmesi gereken ilkeler şöyle sıralanmaktadır.

a- Bir boyama işleminde, daima ayrı sisteme, markaya ait ürünler kullanılmalıdır. Uygulamadan önce iyice karıştırılmalı uygun koşullarda saklanmalıdır. Malzeme seçildikten sonra ona en uyumlu uygulama sistemi seçilmeli ve tatbik edilmelidir.

b- Boyalar hiç bir şekilde kirli ve nemli yüzeylere uygulanmamalı, yüzey öngörülen tavsiye edilen biçime göre temizlenmelidir. Ön kontrol yapılmadan boya işlemine başlanmamalıdır. Uygulamada boya ve verniklerin fırça ile tatbikinde iz kalmamasına özen gösterilmelidir. Uygulama genel kural gereğince -5c sıcaklığın altında ve yüzde 80 nisbi nem oranının üzerinde yapılmamalıdır. Yüzey yağ, küf, toz, is gibi kirlerden arındırılmalı, boyanacak yeni sıva ve beton yüzeylerin prizini tamamlanmış olmasına özen gösterilmelidr.

c- Ahşap elemanların, özellikle dış doğramalarının tüm yüzeylerine montajdan önce ilk kat astar uygulanmalıdır. Diğer malzemelerde macun uygulama sırasına benzer olarak iki kat astardan sonra olmalıdır. Üst üste boya yapılabilmesi için alt tabakanın dokunma kuruluğuna gelmesi beklenmelidir.

Nasıl Kullanılır

Boyama tatbikatları

Öncelikle uygulaması yapılacak olan boyaya ilişkin boya tatbikatlarından en iyi neticeyi alabilmek için uygulama yapılacak yüzey çok iyi bilinmelidir.

– Ahşap yüzeyler
Rutubetli, reçineli, budaklı, küflü ve eski boyalı olabilir.

– Duvar yüzeyler
Rutubetli, tozlu, yağlı, kirli, ve eski boyalı olabilir.

– Metal yüzeyler
Paslı, yağlı, kirli, ve eski boyalı olabilir.

Boyama tatbikatları

Bu durumu içeren yüzeylerde iyi bir temizlik sonrası boyamaya geçilmelidir. İdeal boyama sistemi şu kademelerden oluşmalıdır:

Yüzey hazırlama
Birinci kat astar
Macunlama
İkinci kat astar
Son kat tatbikatları

Uygun Boya Seçimi

Boya satın alırken: Öncelikle, boyanacak yüzeylere uygun özellik taşıyan bir boya seçilmeli ve yardımcı malzemeler gerekiyorsa, bunların da yüzeye ve boyaya uygun olmasına dikkat edilmelidir. Piyasada her kalitede tiner ve astar vardır. Ancak, uygulamada daha iyi sonuç almak için, kaliteli astarlar ve incelticiler kullanılmalıdır. Boya seçerken, satın aldığınız ürünün TSE standartlarını taşıyıp taşımadığını, üretici firmanın ISO 9001 belgesine sahip olup olmadığını kontrol ederek karar veriniz. İç mekanlarda, kullanacağınız rengin mekana uygun olup olmadığını iyi düşünmeliyiz.

Renk seçimi: Renk seçerken, temelde kişisel beğeni rol oynasa da, uygulanacak renk, mekanın özelliklerine göre belirlenir. Örneğin : Koyu renkler ışığı emerek iç mekanları olduğundan küçük gösteriri. Alçak tavanlı küçük odalarda sınırları hafifletmek ve mekanı ferahlatmak için, beyaz yada pastel renkler kullanılır. Buna karşılık, yüksek tavanlar, duvarlara göre bir-iki ton koyu boyanarak alçaltılabilir. Korniş ve pencere pervazlarını farklı renklerle boyamak ise, uzun bir odanın boyutlarını belirginleştirir.

Önemli Uyarılar

– İç ve dış cephelerin onarımı ve boyanmasında nelere dikkat etmelisiniz ?
– Öncelikle, yüzeyin yeterli sertliğe ulaşabilmesi için, gevşek tabakaları zımpara, spatula, tel fırça vb. aletlerle raspalayarak temizleyin. Yüzeyde, boya ve onarım yapılmayacak bölümler varsa, üzerlerini bantla kapatarak korumaya alın. Yüzeyin doygun, temiz ve sert olması için, boya işleminden önce uygun bir astar kullanın. Dış cephelerin astarlama ve boyama işlemlerini, direk güneş altında, sert rüzgarda, yoğun yağışta, yüksek nem oranında ve 5 derecenin altında yapmayın. Gerekirse koruyucu brandalar kullanın. Brüt betonlarda yüzeyden kopma ve ayrılmaların önemli nedenlerinden biri, betonun yüzeyine yakın demirin paslanarak hacimsel olarak genleşmesidir. Bu sorunla karşılaşmanız durumunda, temiz metal bölüm görününceye kadar demir yüzeyi zımparalayın ve capalac antipas ile astarlayın.

Mineral yüzeylerde yaptığınız onarımlardan kalıcı sonuçlar almak için:

Yüzeyde temizlenmiş kalıp yağı bırakmayın. yüzeydeki tozlanmayı, uygun bir astar kullanarak giderin. Astar, ortamdaki tozu yüzeye bağlamalı, yüzeyde camsı bir tabaka oluşturmamalıdır.. Kullandığınız tamir harcının dolgu performansının üzerine çıkarak, harcı aşırı kalınlıkta uygulamayın, dolgu yapacağınız yüzeye uygun tamir harcı seçin. Farklı çalışan iki yüzey arasında derz çatlakları oluşmaması için, elastik derz dolguları kullanın ve üzerlerini boyamayın.

Kaynak: Betek Boya ve Kimya Sanayii A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Demirkan Barlas