Dolar 32,3666
BİST 9.125,95
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
Ankara 21 °C
Az Bulutlu

17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Tsunamisi…

17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Tsunamisi…
📢 Üye olmadan dosya (gold içerikler hariç) indirebileceğinizi biliyor musunuz? Youtube sayfamıza abone olduktan sonra istediğiniz içeriğe yorum yazabilir veya bizimle iletişime geçebilirsiniz.

17 Ağustos 1999 Gölcük (Kocaeli) Depremi çok büyük can kaybı yaratarak ülkemizi yasa boğmuş ve Bolu’dan Tekirdağ’a kadar olan alanda önemli maddi hasarlara neden olmuştur. Bu depremle birlikte İzmit Körfezi kıyılarında oluşan tsunami (sismik deniz dalgası) ye değinmeden önce konuya ünlü doğa bilimci Charles Darwin’in gözlemiyle başlamak istiyorum.

20 Şubat 1835 de Beagle güney Şili kıyısındaki Valvidya Limanı açıklarında demirlenmişti. Darwin, her zaman yaptığı gibi, yeni türler aramak için karaya çıktı. O anda aniden çıkan bir rüzgar ağaçları sallarken toprak sarsılmaya başladı. Darwin daha sonra düşüncelerini şöyle dile getiriyor. “ Kötü bir deprem en köklü kavramları altüst edebiliyor. Sağlamlığın simgesi olan toprak tıpkı sıvı üzerinde yüzen bir kabuk gibi ayaklarımızın altından kaydı. Saatler boyu kafa yormakla tanımlanamayacak tuhaf bir güvensizlik hissi bir saniyelik bir zaman içinde ortaya çıkıverdi”. Bu sırada Beagle sanki bir anda demirinden kurtulmuş da denizin tabanına vuruyormuş gibiydi. Saat 11. 40 ta sarsıntı başlamış ve birkaç saniye içinde akıl almaz ölçüde şiddetlenmişti. Çok garip bir bükülme hareketi ile toprakta önce otuz santim genişliğinde yarıklar açılmış, sonra kapanmıştı. Bunlar olurken kuru bir çatırdı sesi duyulmuştu. Bu esnada deniz Talcahuano Koyu’ndan çekilmişti. Limanda demirlenmiş birkaç yelkenli gemi bulunuyordu. Bunlar çamur ve ıslak yosun karışımı bir taban üstüne yan yatarak oturmuşlardı. Kıyıdaki insanlar, gelmesi beklenen büyük dalgadan korunmak için yüksek yerlere kaçışmış, ilk sarsıntıdan yarım saat sonra da beklenen dalga gelmişti. Koca bir su duvarı-yürüyen bir dağ- büyük bir gürültüyle sahile vurmuştu. Dalga herşeyi, ağaç kütüklerini, her çeşit öteberiyi, içindeki eşyalarla birlikte evleri, hatta tarlalarda otlayan at, koyun, inek sürülerini önüne katıp götürmüştü. Geri çekilirken bütün bunları alıp denize sürüklemiş ve bu sırada limandaki gemiler tekrar tabana vurmuşlardı. Sonra daha büyük ikinci dalga gelip çekilmiş, onu daha büyük üçüncü dalga izlemişti. Dalga gelmeden denize açılabilen gemiler kurtulmuştu. Açıklarda deniz simsiyah ve sanki kaynıyormuş gibi görünüyordu. Daha sonra bir girdap oluşmuş, sanki denizin dibi yarılmış ve deniz, aşağıdaki büyük boşluğa akıyor gibi olmuştu. İzleyen günlerde saatte birkaç gel-git olayı meydana gelmişti.

Yukarıda Charles Darwin’in gözlediği tsunami , yalnız depremler nedeniyle değil, volkan patlaması, zemin kayması, nükleer patlama gibi olaylar nedeniyle de oluşabilir. Tsunami felaketi çağlar boyu kıyı ülkelerinde yaşayan insanlara kayıplar verdirmiştir.

17 Ağustos 1999 yerel saatle 03 02 de İzmit yakınlarında oluşan deprem tsunami yaratmış mıydı? Tarihsel bilgiler, bu yörede oluşan depremlerin İzmit Körfezi ve çevresinde tsunami oluşturduğunu gösteriyordu. M.S 120/128, 325, 358, 447, 488, 553, 555, 557, 715, 740, 1754, Nisan 1878, Mayıs 1878, 18 Eylül 1963 tarihlerinde olan depremler İzmit Körfezi ve çevresinde tsunami yaratmıştı. 17 Ağustos 1999 Depremi’nin büyük olması (MW=7.4), sığ odaklı olması (h=18 km) tsunaminin olma olasılığını desteklemekle beraber, odak mekanizması çözümünün sağ yanal doğrultu atımlı faylanma göstermesi kuramsal olarak ters düşüyordu. Aslında doğrultu atımlı faylanmaların da oluşturduğu tsunamiler az da olsa görülmüştü. Konunun açıklığa kavuşması için olayı yerinde gözlemlemek ve görgü tanıklarının bilgilerine başvurmak gerekiyordu.

Bu amaçla, İzmit Körfezi çevresine gidilerek 30 dan fazla gözlem yerinde yapılan araştırmada, tsunaminin olduğunu kanıtlayan 70 e yakın veri elde edildi. Deprem felaketi ile birlikte tsunami bulgularını gözlemleyenlerin sayısı ,gece yarısı 03 02 olmasına rağmen az sayılmazdı. Bu gözlemlerden yalnızca birkaçı aşağıda sunulmuştur.

Şirinyalı : Deniz kenarına 5m uzaklıktaki bir evde yaşayan gözlemci, depremle beraber balkona çıktığını ve dalganın 2. kat balkonuna ulaştığını görmüş. Depremden çok denizden korktuğunu, 17 Ağustos’tan bu yana ev halkının denize hiç girmediğini belirtmiştir. Bu evin yanındaki bir diğer evin 1.katını deniz basmış ,evin içine yaklaşık 10m lik deniz ilerlemesi olmuş, dalga evin kapı ve çerçevelerine zarar vererek getirdiği midyeleri de evin içine bırakmıştır. Bu kıyıdaki başka evlerin de 1. katlarını deniz basmıştır.

Yarımca : Bir tesisin gece bekçisi olan görgü tanığı depremle beraber denizin çekildiğini sonra geri gelerek rıhtımda bulunan masa ve sandalyeleri götürdüğünü, bağlı bulunan tekneyi 1m kadar sürükleyerek 2.5m yukarı kaldırıp 50m uzağa taşıdığını, 2. dalganın en az 30m ilerleyerek 1. katın demir kapısını ve tüm malzemeyi sürükleyerek götürdüğünü gözlemiştir. “Dışırda bulunduğumdan depremden değil denizden çok korktum” şeklinde endişesini dile getirmiştir.

Değirmendere : İzmit Büyükşehir Belediyesine ait olan 375 gross tonluk, 50m boyunda, “Atatürk” yolcu gemisi deprem sırasında Değirmendere iskelesine bağlıymış. Gemi kaptanı depremden kısa bir süre önce geminin altından gelen vurma sesiyle uyandığını, denizin çekildiğini, halatların koptuğunu, iskelenin çöktüğünü 150m kadar açığa gittiklerini ve bir ardından gelen büyük dalga ile 10-15m kadar yükselerek,yeni kıyıya ( iskele ile birlikte kıyının büyük bir kısmı denize göçtüğünden) devrildiklerini anlatıyor. Geminin alt kat yolcu salonundaki bütün camları patlamış ve bacadan içeriye sular girmiş. Bu arada 300 gross tonluk 36m boyundaki balıkçı teknesi büyük dalgada yolcu gemisinin üzerine 2 kez çıkmış. 2. kez inişte ters çevrilmiş ve batmış.

Ulaşlı : Deprem sırasında kıyıdaki gazinoda otururken bulundukları yerin denize göçmesi ile yüzerek kurtulabilen 7 kişiden biri olan görgü tanığı; yerin yarıldığını ve denizin önce çekildiğini sonra 5m kadar yükseklikte dalganın geldiğini görmüştür. Tanık, 7 kişilik topluluktan kurtulan 2 kişiden biridir. Tanığın 2 katlı olan ve depremle yıkılan evi, denizin aldığı eski kıyıdan yaklaşık 80m uzaklıktaymış. Deprem sırasında evde olan annesi, gelen dalganın 1. kat penceresine ulaştığını söylüyor.

Güzelyalı (Ereğli) : Deprem sırasında kıyıda dolaşmakta olan bir tanık, depremle beraber yakınındaki binanın çöküşü ile aynı anda denizin çekildiğini, 2-3 sn sonra gelen dalganın kıyıyı tırmanarak yolun bir kısmını ıslattığını gözlemlemiş. Depremden hemen sonra limandaki tüm suların çekildiği, kayıkların oturduğu, kısa bir süre sonra sular geldiğinde tüm teknelerin limanın bir kenarına toplandığı gözlemlemiş.

Yukarıda kısaca özetlenen gözlemler ve yerinde yapılan ölçümler sonucunda, tsunaminin kuzey kıyıda Darıca’dan İzmit yakınlarına kadar etkili olduğu ve dalganın tırmanma yüksekliğinin 2.5m nin üzerine ulaştığı ortaya çıkmıştır. Güney kıyıda ise Değirmendere’den Güzelyalı’ya kadar uzanan kıyıda bu yükseklikler 2.5m ye kadar çıkmakta, Değirmendere önünde suyun yükselmesinin 10m civarında olduğu tanıkların ifadeleriyle belirlenmektedir. Kuzey kıyıların tamamında ve güney kıyıların Değirmendere ve Güzelyalı arasındaki bölümünde deniz önce çekilmiştir. Bu bulgu tsunaminin oluşumunu açıklamada büyük önem taşımaktadır.

Gözlemler oluşan tsunaminin can kaybı yarattığını da göstermektedir. Ayrıca, bazı kayıkların parçalanması ,bazılarının kaybolması, bağlı gemilerin bazılarının dibe oturmasıyla zarar görmüş olmaları ve denize sürüklenen eşyalar tsunaminin önemli düzeyde mal kaybı yarattığını da ortaya koymaktadır.

İzmit Körfezi’nde oluşan tsunaminin kaynağı nerededir? Gözlemlerden yararlanarak bu soruya verilecek yanıt, tsunaminin oluşma yerinin güney kıyıya ve Değirmendere’ye yakın bir yerde olduğudur. Dalganın kıyılardaki davranışı incelendiğinde oluşma yerinin Ulaşlı açıklarında körfezin derin bölgesi ile Değirmendere arasındaki doğrultu üzerinde olduğu kanısına da varılabilir. Buna verilecek daha kesin yanıt, körfezin içinde yapılacak jeofizik çalışmalardan sonra konuya yönelik çeşitli disiplinlerin değerlendirmeleri ile olacaktır.

Araştırmadaki gözlemlerden dikkati çeken bir diğer konu da, İzmit Körfezi deniz altı morfolojisinin değişmiş olmasıdır. Morfolojinin belirlenmesinin yanısıra su derinliklerinin yeniden saptanması ayrı bir araştırma konusu olarak gözükmektedir.

Kaynaklar:

  • Altınok, Y. ve Ersoy, Ş., 1996-1997, Türkiye kıyıları ve yakın çevresini etkileyen tsunamiler, İ.Ü. Yerbilimleri Dergisi, Cilt 9,111-125, İstanbul.
  • Altınok, Y. and Ersoy, Ş., 1997, Tsunamis in the Aegean Sea and near surroundings, International Earth Sciences Colloquıum on the Aegean Region, IESCA-1995, Eds. Ö.Pişkin, M.Ergün, M.Y.Savaşçın, G.Tarcan, 215-227, İzmir.
  • Altınok, Y. and Ersoy, Ş., 1998, Tsunamis observed at Turkish coasts and near surroundings, 7 th International Symposium on Natural and Man-Made Hazards, Hazards 98, May 12-22, 1998, Crete Island, Greece.
  • Altınok,Y., 1999, 17 Ağustos 1999 Kocaeli Depremi Tsunami Araştırması, http://www.istanbul.edu.tr/eng/jfm/jeofizik/deprem/Tsunami.htm.
  • Altınok,Y., 1999, Körfezde tsunami oldu ve can aldı, Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı: 660, Sayfa: 14-15.
  • Imamura, F., 1999, İzmit Körfezi kıyılarında ortak çalışma,Tohoku Üniversitesi,Japanya.
  • Kuran, U. and Yalçıner,A.C., 1993, Crack propogations earthquakes and tsunamis in the vicinity of Anatolia, in S.Tinti (Ed.) Fifteeth International Tsunami Symposium, 1991, Tsunamis in the World, Kluwer Academic Publishers,, pp.159-175.
  • Moorehead, A., 1996, Darwin ve Beagle Serüveni, Tübitak Popüler Bilim Yayınları-Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
  • Tinti, S., 1999, İzmit Körfezi kıyılarında ortak çalışma, Bologna Üniversitesi, Italya.
  • Yalçıner, A.C., 1999, 1999 İzmit Tsunamisi, Bilim ve Teknik, Tubitak 383,34-39

admin
Merhaba ben Metehan Özdemir. İnşaat Yüksek Mühendisiyim. 2005 yılından bugüne kadar sizlere daha iyi hizmet verebilmek için çalışmalarıma aralıksız devam etmekteyim…
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.