Ahşap Kapılar

Kapı: Bina içindeki veya dışındaki açıklıları örten yapı elemanıdır. Görevi, iç hacimlerden birbirine geçmeyi,dışarıdan iç hacimlere girmeyi ve hacimlerin birbirine karşı kapanmasını sağlamaktır. Bu kapanış sağlanırken emniyetin de sağlanması gerekir. Dış kapı olması halinde ise her çeşit dış-etkenlere karşı koruyucu olması, binanın dışa karşı da emniyetini sağlaması gerekir.

Kapıların büyüklük ve kanat sayıları,bina içinde veya dışında olduğuna göre binanın tümü veya iç hacim boyutları ile uygun oranda seçilmiş olmalıdır. Bir iç kapının bulunduğu hacimlerin fonksiyon ve önemine göre, değişik malzeme ve boyutlarda olması mümkün olduğu gibi, bir dış kapının da bina ana girişini belirlemesi nedeniyle etkileyici ve belirgin bir yeri ve görünüşü olmalıdır.

Dış kapının, binanın pencereleriyle beraber bulunması nedeniyle hep birlikte uygun bir oranda düzenlenmiş olması gerekmektedir. İç kapıların planın gerektirdiği sayıda ve doğru düzende yerleşmiş olmaları gerekir. Yanlış yerlere gereksiz konan kapılar, iç hacimlerin görünüşünü bozar ve özellikle eşya yerleştirilmesini zorlaştırır. Ayrıca, kapıların açılış yönlerinin de doğru olması gerekir.

1.    Kapının Plandaki Yeri : Kapılar binada içte ve dışta olmak üzere birbirinden tamamen ayrı iki noktada bulunur. İç kapılar, oda kapıları,mutfak5 banyo, wc gibi hacimlerde,bodrum katı hacimlerinde ve toplu konut giriş kapıları olarak görev yaparlar. Dış kapılar, bina esas giriş kapıları, garaj, ahır ve bahçe kapılarıdır.

2.    Kapılarda Açılış Yönü ve Duvardaki Yeri : Kapılar iç ve dış kapılar olarak ayrıldıklarına göre bulundukları bölüme göre de değişik yönlerde açılabilirler. İç kapılar, hacim içine doğru ve dışına doğru açılırlar. Konutlarda hacim içine doğru açılırlar, toplu çalışılan hacimlerin kapıları koridor tarafına açılırlar.

Duvar ortasına yerleştirilen kapı, büyük hacimlerde etkili bir görünüş sağlar.

Küçük hacimlerde ise böyle bir uygulama eşyaların yerleştirilememesi nedeniyle umumiyetle resmi yerlerde; sınıflar, büro, sinema ve okul gibi yerlerde ise herhangi bir tehlike anında kapılar dışa doğru açılır. Böylece tehlike anında kaçış için kolaylık sağlanır.

3.    Kapılarda Genişlik ve Yükseklik : Kapılar bulundukları hacimlere göre genişlik ve yükseklik gösterir. Kapıların temiz boyutları kaba yapıda tespit edilir ve uygulama projelerinde ve detaylarda gösterilir. Kapı boşlukları bırakılırken yanak kısımların düzgün ayarlanması ve yükseklikte ise kasaların birleşme mesafesi ve döşeme mesafeleri dikkate alınmalıdır.

Kapılarda genişlik yaşma hacimleri için en az 80cm,standart ise 90cm olmalıdır. Bu genişlik daire girişlerinde l00cm olmaktadır. Ayrıca duş, wc gibi yerlerde genişlik 60cm yeterli olabilir. Bahçe kapılarında ise 180-250 cm arasında yeterli görülür.

Kapı yükseklikleri binalarda 205-215 cm arasında olmaktadır. Dükkan, işyeri gibi büyük hacimli yerlerde 250-300cm olabilir. Bu genişlik ve yükseklik değerleri çift kanatlı kapılarda 140-180cm genişlik, okullarda 95-100 cm, tiyatro, toplantı salonu gibi umumi ve resmi yerlerde bu değerler kişi sayısına göre değişmektedir. Sinemalarda, 600 kişiye kadar hacimlerde her 125 kişi için genişlik 100cm;600 kişiden fazla olan hacimlerde ise her 165 kişi için l00cm genişlik ayan yapılmalıdır. Büyük mağazalarda, her l00m2 için 30cm, ayrıca üst katlarda en az l00cm kapı genişliği olmalıdır. Ahır kapılarında genişlik tek kanatlı kapılarda 125cm; iki kanatlılarda ise 165cm olmalıdır. Yükseklik ise 220cm normaldir. Garaj kapılarında genişlik 195-220cm;yükseklik de 195-220cm olmalıdır.

4.    Kapıların Kanat Açılışına Göre Tipleri

a)   Sağa ya da Sola  veya Dışa Açılan Kapılar: en yaygın kullanılan kapı açılış şeklidir. Eğer kapı sağa açılıyorsa sağa açılan kapı; sola açılıyorsa sola açılan kapı adını almaktadır. Binalarda genellikle bu kapılar kullanılır. Oda kapıları içe doğru,bina giriş kapıları da içe doğru, tiyatro, sinema gibi yerlerde tehlike anında kaçışın kolay olması için dışa doğru açılırlar. Bu kapılar tek kanatlı olabileceği gibi çift kanatlı da olabilir. Bu kapıların açılış yönleri, sadece bir hacme açılacaksa kanatlardan birisi küçük olu eğer ayrı hacimlere açılmaları söz konusu ise kanatlar birbirinin aynı olur. Bu tip kapılar genellikle postane, istasyon gibi yerlerde kullanılır.

Ayrıca üç veya daha çok kanatlı olan kapılarda kasaya menteşe ile bağlı kanada öteki kanatlar da asılmıştır. Asılan kanatlar aynı boyutta veya daha küçük olabilirler.

b)   Çarpma Kapılar: Her iki yöne de açılan kapılardır. Özel yaylı menteşe sayesinde iki tarafa da hareket edebilir. Giriş çıkışın fazla olduğu binalarda, büyük mutfaklarda görevlilerin devamlı giriş-çıkışı için çok uygundur. İki taraftan da gelenlerin görülebilmesi için camlı yapılırlar. Tek kanatlı veya çift kanatlı olabilirler. Kanatlar ister çift isterse de tek olsun kanat veya düşey kenarların birbirine çarpmaması için aralarına 3 mm kadar boşluk bırakılması gerekir. Kapıların kilitlenmesi içinse döşeme veya lentolara yapılan sürgüler sayesinde uygulanır.

c)    Katlama Kapılar: Bu kapılar geniş açıklıkların örtülmesi için elverişli olurlar. Kanatlar katlama ve sürme hareketini birlikte yaparlar. Kanatlar ya bir duvar tarafına veya her iki tarafa açılarak katlanmış halde toplanırlar. Katlama kapılar, lentoya iki kanatta bir olmak üzere menteşe doğrultusunda asılırlar. Kanat genişlikleri birbirine eşittir. Bu kapılar gerekirse yanaklarda hazırlanmış nişler içinde toplanır.

d)   Armonik Kapılar: Kanatlar yalnız ortalarından lentodaki raya asılmıştır. Kanat tek tarafa ya da sağa-sola toplanır veya duvar nişi içine toplu halde girer. Normal kanatlar eşit genişlikte ve 60-80cm dir. En çok 90cm ye kadar çıkabilir. Sabit kasaya bağlı ilk kanat normal kanatların yarı genişliğindedir. Kanatların lentoya ortadan asılması nedeniyle ayrıca eşikte ray kullanmak zorunlu değildir. Ancak 2,5 kanattan fazla kanat olması halinde ray kullanmak gerekir.

e)   Akordeon Kapılar: Bu kapılar,metal makaslardan oluşan bir iskelet sistemi üzerine iki paçadan oluşan birbirine mafsallı ahşap plakalar veya bükülebilir malzeme olarak yapay deri (PVC kaplı kumaş) ile iki yüzeyi kaplanmıştır. İki yüzeyin kaplanmış olması nedeniyle arada kalan hava tabakasının oldukça yalıtıcı etkisi vardır. Ayrıca ses yalıtıcı (cam yünü) ilavesi ile ses yalıtımı sağlanır. Akordeon kapılar, lento da derin kasaya asılı duran veya gömülü olarak yerleştirilen ray ve makaralar sadesinde sürülür; veya lento da makarasız olarak raya takılıdır. Buna karşın eşikte bilyalı yataklar yardımı ile hareket ettirilir. Doğrudan tavan yüzünde hareket eden akordeon kapıda ray,tavana sıva ile aynı düzlemde kalacak şekilde gömülür veya varsa tavan kaplaması arasına girerek gene aynı düzlemde kalır. Tavana asılan raylar yarıçapı 1.20 m daire olacak şekilde bükülebildiklerinden dalgalı olarak geniş bölmeler halinde de uygulanabilirler ve tek veya çift taraflı olarak sürülebilirler.

f)     Teleskop Kapılar: Tek veya çift katlı olarak imal edilen teleskop kapılar yan yana ya da iç içe sürülebilirler. Sürülen ilk kanat açılış sırasında kendinden sonra gelen kanatları da birbirine takılan çıtalar yardımı ile sürükleyerek açar ya da kapatır. Duvar önüne açıkta uygulanan teleskop kapılar, yalnız dış kapı olarak tertiplenirler. İç kapılar için kanatların duvar cebi içine girmeleri mümkündür. Sürme takım olarak sürme kapı takımlarından uygun olanı kullanılır. Her kanat için ayrı sürgü takımı kullanmak gerekir. Çift cidarlı teleskop kapı ses yalıtımı açısından iyi sonuç verir. Bu nedenle toplantı gibi hacimlerde kullanılır. İç içe giren bu kapılarda ortada kalan iki kanat tek katlı, ses yalıtımı sağlanmış kanatlardır. Sıkma kanat olarak imal edilmişlerdir. Ancak geri kalan kanatlar tek katlı orta kanatları ve kendinden sonra gelenleri içine alacak şekilde kutular halindedir. Lentoya rastlayan kasa her kapı kanadı kalınlığı için ayrı ayrı genişlikte kanallara ayrılmış olduğundan,kapalı durumda geçirimsiz bir kapanış sağlanmış olur. Döşemede kanatlar altındaki yalıtıcı bant veya fırçalarla döşemeye sıkıca bastığından burada da kapanış geçirimsiz kapanış sağlanır. Teleskop kapının tamamen duvar içine gömülebilmesi için gerekli duvar içi cep boşluğu bırakılması, projelendirme sırasında kapının yapımında uzman firma ile beraber çalışılması, tavsiyelere ve diğer teknik özelliklere önem verilmesi gerekir.

g)   Garaj Kapıları: Garajlarda,büyük menteşelerle asılı ağır kanatlı kapılar yerine mafsallı sürme kapılar kullanmak daha pratik olmaktadır. Sürülüş ya yalnız bir tarafa ya da büyük kapılarda olduğu gibi iki kanat, ayrı ayrı sağa sola ayrılır. Bu kapılarda ilk kanat,yana sürülüşü kolaylaştırmak için yan dönel kanat olarak düzenlenir. Bu yan dönel ilk kanat,garaja giriş çıkışı da sağlar. Bu kapılar yatay sürülerek açılabildikleri gibi,düşey sürme veya basküllü olarak da açılabilirler. Her iki açılışta da kanat ağırlığının, karşı ağırlıklarla dengelenmesi ya da bir motordan yaralanılması gerekir.

h)   Döner Kapılar: Bina esas girişinde rüzgar ve soğuğun içeri girmesini engeller. Bir eksen etrafında 2,3,4 kanat halinde olurlar. Giriş çıkışın çok olduğu umumi ve resmi yerlerde kullanılırlar. İki kanatlı döner kapılar hava akımını tam önleyemediği için pek kullanılmaz. Kapı ortasında bir mile bağlanarak bir silindirin içinde hareket ederler. Yazın kapılar toplanarak iç hacmin hava alması sağlanır.

i)     Sürme Kapılar: Kapıların içe veya dışarı açılması mahzurlu olduğu durumlarda sürme kapılar kullanılır. Kanatlar üstten lentoya, ray üzerinde hareket eden makaralar yardımı ile asılıdır. Ayrıca alttan döşeme içine gömülmüş raylar yardımı ile sarsılmadan, yalpasız hareket eder. Bu kapılar duvar önüne sürülecek şekilde ya da duvar arasına gizlenecek şekilde yapılır. Tek veya çift kanatlı yapılır.

Kapılarda Kasa Çeşitleri

1.    Telaro Kasa: Kapılarda,kalınlığı kapı kanadı kalınlığında olan (45mm)sabit bölüme, pencere telarosundan farklı olmaması nedeniyle bu adı alır. Telaro kasa, duvar yanak yüzeylerinin ayrıca kaplanması gerekmediği hallerde kullanılır. Genişlikleri duvardaki bağlanış biçimine göre değişiklik gösterir. İç kapılarda kullanılmakla beraber dış kapılarda, ahşabın korunması suretiyle kullanılır. İç kapılarda, kapı boşluğu yanakları dişsiz olması nedeniyle konum yeri ortada veya duvar yüzeyiyle aynı düzlemde kalabilir. Dişli bitişlerde diş derinliği üzerine basar. Telaro kasada gömme takozlara gerek yoktur;bu kasalar duvara demir kenetlerle bağlıdır.

2.    Blok Kasa: Dış kapılarda genellikle ağır olan kanat, boyutları büyük olan blok kasa üzerine asılıdır. Çift katlı dış kapılarda blok kasa kullanılması kalınlaşan kapı kanadıyla detay bakımından daha uyumlu çözüm vermektedir. Blok kasalar dişsiz duvarda,kanadın açıldığı tarafa, duvar yüzüne, duvar yanaklarına ya da dişli biten duvarda diş içine otururlar. Blok kasaların duvara bağlantısı demir kenetlerle olur. Blok kasalar çıtalar yardımı ile veya kendinden profillendirilerek zengin görünüş elde edilir.

3.    Derin Kasa: Duvarın yanak kısmını tümü ile örten bir kaplama durumundadır. Duvar köşelerinde sıva bitişini korur; duvar köşelerinin açık bırakılması mümkün olmakla beraber sıvanın kırılma ve açılma sakıncası her zaman vardır. Derin kasa bitişleri sıva ile kasa bileşimindeki ara kesitin örtülmesi için yeterli değildir. Bunun için kasa ile sıva birleşim yerlerine çıta çakılır (Pervaz). Derin kasalarda derinlik duvar kalınlıklarına göre belirlenir. Kapı boşluğuna takozlarla bağlanır. Kör kasa kullanılması duvar-kasa bağlantısı için daha uygun olur. Sıvaya mastar olur ancak ekonomik olmadığından uygulanmaz. Bazı kasa derinlikleri:

1/2 tuğlalık duvarda kasa derinliği: 9 + 4=13cm
1 tuğlalık duvarda kasa derinliği:  19 + 4 = 23cm
1 ‘/2 tuğlalık duvarda kasa derinliği: 29 + 4 = 33 cm

Ayrıca bugün pek kullanılmayan iki tuğla kalınlığında kasa derinlikleri de mevcuttur (39+4=43 cm).

4.    Karma Kasa: Telaro,blok ve derin kasanın birleşmesinden oluşan kasalardır. Bu kasalar gizli kapı, çarpma kapı ve çift kapı gibi özelliği olan kapılarda kullanılır. Çift kapılarda aynı yöne açılan kanatlarda birinin daha küçük olması gerektiğinden küçük kanadın açılabilmesi için derin kasaya telaro kasanın eklenmesi gerekir. Duvar yüzü ile aynı düzlemde kalması gereken ve gizli kapı adını alan kapıların da bulunduğu iki hacimden birinde belirsiz kalabilmesi; kumaş veya kağıt kaplanabilmesi için derin kasaya blok ya da telaro kasa eklenmelidir. Çarpma kapılarda yalnız telaro ya da blok kasa uygulamak ve kanadı bu kasalara asmak mümkün olmakla beraber tek başına bakılırsa,duvarın her iki yüzünde köşeler sıvanmış halde açık kalır, kırılıp bozulma durumu oluşur. Ayrıca itinalı kapı yapımında derin kasa kullanılmaması görünüşü olumsuz etkiler.

İç Kapılarda Kanat Tipleri

1.    Lata Kapı Kanadı: Kiler, depo benzeri içersinin havalandırılması gereken hacimler için elverişli olurlar. Ahşabı rendelemeden kullanmak mümkündür. Genellikle geçme ve tutkallamaya gerek yoktur. Bağlantılar yalnız çivilerle sağlanır. Bu nedenle bu kapılara çakma kapı da denir. Latalar 30/50mm ya da 26/50mm’dir. Piyasada bulunabilecek daha değişik boyuttaki ahşaptan yararlanmak ta mümkündür. Kanadın iki yanlarında seren olarak 120-150mm genişlikte ahşaplar kullanılır,gerek seren gerekse latalar kuşaklarla birleştirilir ve kanadın sarkmasını önlemek için üst kuşakla alt kuşak arası bir çaprazla birbirine birleştirilir? Çapraz ahşabı en az seren genişlik ve kalınlığında seçilir. Çiviler lata ve kuşak toplam kalınlığından daha uzun olarak seçilir. Çakılmada boşta kalan çivinin ucu kıvrılır ve kuşak üzerine geri çevrilerek çakılır. Lata kapılar doğrudan kasasız olarak duvar sıvası üzerine bastırılır.

2.    İçi Masif Tablalı Kanat: Bu tip kanatlar,gerek iç gerekse dış kapı kanatlarında,gereksinmeye göre çatkı kalınlığında,45mm ya da en az 35-36 mm kalınlığında ahşapla doldurulabilir. Banyo,mutfak gibi nemli hacimlerde iç tarafta oluşabilecek yoğuşma sularının geçmelere girmeden akması sağlanır. Çatkı içi masif dolgunun oldukça değişik şekillerde tertiplenmesi mümkündür. Yatay, düşey, eğimli, profilli çizgilerle, dar ya da geniş aralıklı olabilirler.

Ahşap genişlikleri lata yahut padavra genişliğinde olabilir. Ekler ise zıvana -lambalı ya da kinişli olabilir. Kiniş çıtaları, masif ahşap, kontrplak veya alüminyum lamalardan olabilir. Masif dolgu ahşabının genişlikleri 8-10cm olarak seçilebilir. Masif dolgunun çatkı ile bağlantısı zıvana-lambalıdır.

3.    Sıkma Kapılar: Memleketimizde fabrika yapısı olarak da bilinirler. Kanat yüzeyleri tamamen düzdür. Kontrplak kaplamalar, hazırlanmış taşıyıcı bir iç çatkı üzerine kaplanır. Çatkı kapısı normal sıkma kapılarda da tablalı kapı çatkısından farklı değildir. Tabla yerini çeşitli aralıklarla sık veya seyrek bir ıskara dolgu alır. Çatkıyı dolduran ıskara boşluklarının l0cm kadar geniş tutulması yeterli olduğu gibi, normal çatkıda (120-140mm) genişliğinde ağaçların kullanılması da mümkündür. Iskara, petek ve dolgunun dış kaplama üzerine ayrıca ince kaplama yapılırken preste ezilmeyi önlemek için yeter derecede rijit olması gerekir. Kanatların taşıyıcı iskeleti,yan yana gelen 20-50mm geniş çıtalardan veya 5-6mm geniş çubuklardan oluşabilir. Gerek çıtalar gerekse çubuklar aralarında birbirine yapışık değildir. Kontrplak bu çıta veya çubuklara yapışır. Yukarıda belirtildiği gibi diğer prese ahşap lif levhalar, sıkma kapılarda kaplama olarak kullanıldığında 4-6 mm kalınlık yeterli olur. Sıkma kapılarda kontrplak kaplama yerine sıkıştırılmış sert ahşap levhalarda kullanılabilir, kanadın yapımı ve tutkallama sırasında, yapım yerinin durumuna bağlı olarak boşluklar nemlenebilir, bu nedenle sıkmanın iç boşluğunun havalandırılması gerekir. Kanat içinde hava akımım sağlamak için yatay çıta veya kuşaklara delik açılmalı veya seren kenarında 1,5-2 cm boşluk bırakılır. Kontrplak kaplama kapılar genel olarak yağlı boya ile boyanır veya cilalanır, cila üstüne ince levhalar kaplanabilir.

4.    Çatkı içi camlı kanat: Çatkı içi tabla veya masif dolgu kapılar camlı kapı olarak ve dolgu yerine cam takılarak imal edilebilirler. Camlar iç kapılarda çıtalar yardımıyla yerine oturtulur. Cam boyutlarının küçülmesi ve görünüş bakımından değişiklik arzu ediliyor veya gerekiyorsa camların pencerelerde olduğu gibi kayıtlarla bölünmesi de mümkündür.

Büyük tek parça camlı olarak düzenlenmesi gereken kapılarda, cam kalınlığının ve ağırlığının artması nedeniyle, çatkı ahşabının kesit boyutları da arttırılır. Cam çıtalarında geleneksel zengin profillerden yararlanılabileceği gibi günün koşullan gereği daha sade ve makine ile kolayca yapılabilecek profiller daha kolay yapıma olanak sağlar.

Özellikle temizleme bakımından sade profiller kullanılır. Çatkı içinin tek parça büyük camla tertiplenmesi mümkün olmakla beraber kanadın çarparak camın kırılmasına neden olabileceği için, böyle bir sakıncanın söz konusu olabileceği durumlarda tekli tertipten vazgeçmek gerekir. En uygun çözüm, camın kayıtlarla uygun oranlarda, daha küçük parçalara bölünmesidir. Gerek iç, gerekse dış kapı camlan yerine macunla oturtulur, ayrı olarak takılan çıtalar dış kapılarda kanadın iç tarafına getirilir. Camların, çatı kenarına ve kayıtlara oturtulabilmesi için yeter derinlikte (en az 10 mm) faturalar açılır. Camın tam olarak oturabilmesi için faturanın içi 1,5- 2 mm kalınlıkta macunlanır, cam, bu macuna bastırıldıktan sonra çıta ile sıkıştırılarak sallanması önlenir, bina içinde kalan camlı kapı ve camekanlarda kullanılan çıtalar kanatta kullanılan ahşaptan yapılır. İnce profilleri olan çıtaların, yağlı boya ile boyanması söz konusu olsa da profil açılmasına elverişli sert bir ağaç kullanmakta yarar vardır. Bu çıtalar yağlı boya kanat üzerine cilalı olarak da uygulanabilirler. Camlı kapı ve camekanlarda kullanılacak cam kalınlıkları canı boyutlarına göre seçilir; İnce camlarda 1.8 mm 60×180 cm, Orta kalınlıkta 2.8 mm 120×220 cm, çift kalınlıkta 3.8 mm 140×240 cm.

Kırılıp dağılma ve tehlike yaratma sakıncası olan kapı ve camekanlarda telli camlar kullanılır. Camlı kapı yapımı için çatkılı sistemin seçilmesi zorunlu değildir, sıkma kapıların da camlı kapı olarak tertiplenmesi mümkündür. Ancak sıkma kanat üzerine, sabit olarak oturan ve camı çerçeveleyen çıtalara gereksinme vardır.

5.    Çatkı içi tablalı kanat : Tabla, çatkı alanı veya alanlarını dolduran tek parça görünüşlü bir elemandır, Tabla 15-22 mm kalın ahşaptan oluşur, genişliği kanat genişliğine bağlı ve değişkendir. Normal kanat genişliği 90 cm kabul edilirse tabla genişliği için 65 cm kalır ki tek parça ahşapla doldurulması mümkün değildir. Bu nedenle tablanın parçalı olarak hazırlanması gerekir. Ekler, düz yapıştırma, zıvana- lamba, kinişli veya dişli olarak gerçekleştirilebilir. Tabla çatkı bileşimleri zıvana -lamba eklerle sağlanır, zıvana derinliği 12-15 mm’dir. Lamba 2-3 mm kısa tutulur, böylece çatkı ve tablanın bağımsız çalışmaları sağlanmış olur. lamba ve zıvana genişliği çatkı kalınlığının 1/3 ü kadardır. Çatkı içi tabla dolgu için hazır plaklardan yararlanmak da mümkündür. Tabla yapımına elverişli 20 mm kalın hazır konstrüksiyon plaklar tabla olarak kullanılabilir.

Çatkı- tabla bileşimleri düz ve sade biçimlerde oluşturulabileceği gibi profillerle de süslenebilir, bu profiller çatkı üzerinde kendinden veya ayrı hazırlanmış olarak tabla- çatkı bileşim çizgisini örter. Doğramacılıkta bu profiller (Avadanlık) adını alır. Doğrudan çatkı ahşabı üzerine açılan profiller (kendinden avadanlık) dışarıda hazırlanıp takılanlar (eğreti avadanlık) olarak adlandırılır. Eğreti avadanlıklar çatkı ve tabla için geniş ve rahat çalışma ve zengin bir görünüş sağlarlar ve geleneksel doğramacılıkta çok kullanılmıştır.

6.    Çift katlı kapılar : Bir ana taşıyıcıyı 9 kanat ile bu taşıyıcıyı bir tarafından örten ve taşıyıcı niteliği olmayan kaplamadan oluşur. Genel olarak dış kapılarda uygulanan bu sistemde kaplama dış tarafa gelir ve dış etkenlere dayanıklı ahşap türlerden seçilir. Bir kaplamayı çeşitli desenlerle oluşturmak mümkündür.

Dış Kapılarda Kanat Tipleri

1.    Lata Kapı: Lata kapılar bina dışında bahçe kapısı olarak uygulanabilirler. Ancak kuşak ve çapraz gibi bağlantılarında yağmur sularım kalmaması için doğru bir bileşim sağlanmalı ve özellikle açıkta kalan ahşap boya ve diğer koruyucularla korunmalıdır. Genellikle çakma kapı adım alan bu kapılarda, temiz rendeli çıtaların aralıklı olarak çakılması ve sadece seren ahşaplarının daha geniş ahşaptan seçilerek menteşe ve kilitlerin rahat oturması sağlanır. En az iki kuşak ve bir çapraz ağaçla kanadın sarkması önlenir, çıta boyutları 5*5 cm aralıkları 5 cm olabilir.

2.    Çatkılı Dış Kapı : İç kapılarda çok uygulanan ve ana taşıyıcısı çatkılı olan sistem dış kapılarda da aynı görünüş ve biçimlendirme ile uygulanabilir.

Ancak kar ve yağmur etkilerinin göz önünde tutulması, kanat-kasa, kanat-eşik bileşimlerinde bu bakımdan alınan önlemler kadar kanat yüzeyinde de çatkı içi dolgu elemanlarının, çatkı ile bileşim detaylarında suların kesitler içine girmesini önleyecek önlemlerin alınması gerekir.

3.    Çatkı Tablalı Dış Kapı: Çatkılı dış kapılarda tabla uygulanabilmekle beraber,iç kapılarda olduğu gibi geniş alanlı olmaması daha olumlu görülmektedir. Çünkü, geniş tabla dış kapı için göz önünde tutulması gereken (kırılabilme)ye karşı emniyetli olduğundan kalın ahşap kullanılması gerekir. Geniş alanın tabla ile örtülmesi ahşabın çalışması bakımından da sakınca doğurabilir. Bu nedenle çatkılı dış kapıların mümkün olduğu kadar küçük tabla alanlarına ayrılması ve tablaların kalın masif ahşaptan seçilmesi uygundur.

Tablaların küçük seçilmesi bir kaçının camlı ve parmaklıklı olarak tertiplenmesini sağlar. Gerektiğinde tüm tabla alanlarının camlı ve parmaklıklı yapılması da mümkündür. Çatkılı dış kapılarda başlıkların ve kuşakların serenlerle bileşimi için aynı bağlantılar uygulanır. Kilit yuvasının, kesin olarak kuşak -seren bağlantı noktasına gelinmemesi gerekir. İç kapılarda belirtildiği gibi bağlantının zayıflamasına sebep olur. Dış kapıda kapı topunun eşikten yüksekliği 120 cm olur.

Çatkı ahşabının genişliği,kanat büyüklüğü ve ağırlığına bağlıdır. Çatkı ağaçları için en az genişlik 14 cm’dir. Alt başlığın 20-25 cm ye kadar çıkarılması mümkündür. Kanat görünüşünde ahşabın fazla geniş görünmemesi istenirse, kalınlığın profiller kullanılarak azaltılması mümkündür.

4.    Çatkılı Masif Tablalı Dış Kapı: Çatkılı dış kapılarda,ana taşıyıcıyı meydana getiren çatkı içi aynı çatkı kalınlığında (45mm) veya 30-32 mm kalınlığında, yatay veya düşey olarak bir araya gelen masif ahşapla doldurulabilir. Çatkının düzenlenmesinde uygun görülen desene göre tek veya birkaç panodan meydana gelen dolgu yüzeyler, kar-yağmur gibi etkenlere karşı gerekli önlemler alınarak geçmelerin sudan etkilenmeyeceği bir detayla bileşimi sağlanır.

5.    Çift Katlı Dış Kapılar: Genel olarak çift katlı kapılar bir ana taşıyıcı kanat ile bunun üzerine,dışa gelmek üzere kaplanan 5-15 cm genişliğinde latalardan meydana gelir. Taşıyıcı olan kanat basit bir padavra kapı olabilir. Padavra tahtaları aralarında tutkallı olarak kinişli ya da zıvana -lambalı eklerle birleşir. Taşıyıcı, çatkılı tablalı veya çatkılı masif ahşap dolguludur. Veya sıkma kanat olarak hazırlanmıştır. Sıkma plaklarda kullanılan tutkalın yağmur ve neme dayanıklı türden seçilmiş olması gerekir. Çift katlı dış kapılar için çok çeşitli dış görünüşler düzenlemek olanakları vardır. Kaplama ahşabının genişlikleri yatay, düşey, eğimli olarak uygulanmaları olanaklıdır. Ayrıca değişik ahşap profiller kullanılarak güzel görünüşlü malzemeler de elde edilir. Kaplamalar ya kapı kasası hizasına kadar, kasa dış düzlemi ile aynı düzlemde kalarak devam eder, ya da yalnız üç dış kenarda kenar çıtaları ile birleşir. Çıtalar kapatma kesitlerini ve bileşimlerini örter. Dışa gelen kaplama ahşabının taşıyıcı kanat üzerine bağlantısının,bu kaplamanın serbest çalışmasını engellemeyecek şekilde yapılması lazımdır. Bu kapılarda büyük boyutlu pencere tertiplemek mümkün değildir, kapı eksenine uyan ufak pencere ya da delik koymak yeterlidir.

Bu kapılar meşe, çam, kestane veya dişbudaktan imal edilir. Sert ağaçların kullanılması halinde doğal rengini korumak amacıyla dış etkilere karşı cilalamak gerekir. Çift katlı kapılar normal sıkma kapı kanadı üzerine dış kaplama olarak ta uygulanır. Masif dolgu kapıların iç yüzeylerinin de nemli hacimlere dönük olması halinde aynen dış yüzeyleri gibi iç yüzeyde oluşacak yoğuşma sularından etkilenmeyecek, geçmelere su girmesini önleyecek şekilde detaylandırılması gerekir.

6.    Çatkılı Camlı Dış Kapı: Camlı dış kapılar bina giriş holünün ayrı bir penceresi olmaması halinde kapı çatkısı içinin tamamı veya bir bölümünün camla doldurulmasıyla yapılır. Ancak camın pencerelerde olduğu gibi açık macunla yalıtılması görünüş bakımından kapı kanadında ön görülen titiz bir uygulama ile bağdaşmaz. Bu nedenle camın iç taraftan bir macun tabakasına bastırılması ve camın iç kenarlarının çıtalarla çevrilmesi gerekir. Camların iç yüzeyinde yoğuşma söz konusu ise çıtalarında ayrıca macuna gömülerek yerine oturtulması lazımdır. Çıtalar gömme çivi veya vidalarla bağlanır. Kapı kanadı üzerinde küçük ya da normal boyutta açılabilir camlı kanat gerekmesi halinde hem süsleme hem de koruyucu olarak bir metal parmaklık kullanılabilir. Cam temizliğinin yapılabilmesi için parmaklıklı camlı yüzeylerin açılabilir olması gerekir.

Kapı Yapımında Kullanılan Ahşap

Kapı yapımında kullanılan ahşap genellikle çam türü olanlardır. İç kapılarda beyaz çam, dış kapı ve pencerelerde çıralı çamlar kullanılır. Kaplama kapılarda ceviz, meşe, kiraz, zeytin, maun vb. sert ağaç türleri kullanılır.

Ahşapta Nem ve Çalışma

Sürekli dış hava etkisinde kalacak ahşap için %12-15 nem normaldir. İç hacimler için bu nemin, doğramanın yapıya gelişi anında %8-12 olması normal kabul edilir. Piyasadaki satışa hazır ahşap %30 kadar nemlidir. Depoda bekletilerek havalandırılan ahşapta bu nem %20 kadardır; bu nedenle doğramada kullanılacak ahşabın kurutulmuş olması gerekmektedir. Fazla yaş ahşap sonradan kuruma nedeni ile, yapımdan sonra, boyutlarda tutarsızlıklara, çarpılmalara, derzlerin açılmasına neden olur, devamlı macunlama ve boyamaya ihtiyaç gösterir. Fazla kuru ahşap, doğrama yerine konduktan sonra, yapı nemi etkisi ile şişme ve deformasyonlara neden olur. Bu nedenle kapıların da pencerelerde olduğu gibi marangoz atölyesinden çıkmadan evvel astar boya ile boyanması gerekir. En doğru uygulama kapıların, yapı yerine tam boyanmış olarak gelmesidir, böylece yapı nemine karşı etkin  korunma sağlanmış olur.

Ahşapta Çalışmanın Önlenmesi

Ahşap, hava nemi ve ısı etkisi ile, devamlı çalışan doğal bir yapı malzemesidir, konstrüksiyonda yanlış bir uygulama, örneğin bu çalışmaya engel olunması, yapı elemanında zararlara neden olur. Ancak, ahşaptan imal edilen her yapı elemanının çalışarak devamlı şekil değiştirmesi de pek istenmez, kapılarda çatkı içi tablalı sistemde kullanılan hazır plaklar bu bakımdan örnek olabilirler. Ayrıca birkaç tabakanın bir araya getirilerek yapıştırılması ile oluşturulan sıkma kapı kanatları da aynı örneğin devamıdır.

Kontrplak ve aynı sistemde imal edilen hazır konstrüksiyon plaklar, toplam çalışmanın azaltılması bakımından en elverişli ahşap malzemelerdir. Bu çalışma hiçbir zaman (sıfır) olmaz, ancak, yapı elemanına zarar verecek büyük çalışmalar önlenir.

Hazır Konstrüksiyon Levhalar

Bu levhalar, ahşap endüstrisi tarafından piyasaya çıkartılmakta olup kapı, lambri ve her çeşit mobilya yapımında kullanılır. Memleketimizde de Makine Kimya Endüstrisi tarafından imal edilmektedir. Bu plaklar, ahşabın doğal liflerini çözerek tekrar bağlayıcılarla birleştirilmesi ve presten geçirilmesi ile elde edilirler. Birleştirmeler fenol reçinesi veya kresol reçinesi ile yapılır. Çeşitli özelliklerde imal edilen bu plaklar yalıtıcı ve sert plaklardır. Bu plaklarla imal edilen sıkma kapı kanatlarında, kanat çatkısı ile bileşimde iç köşelerin yuvarlatılması gerekir. Aksi halde, çatkının çalışması sonucu, kaplamanın üzerinde köşe çizgileri belirir.

Kapı Takımları

Kapı kanadının hareketini, kapanıp açılması ve kilitlenmesini sağlayan mekanik malzemelerdir. Hırdavat malzemesi olarak adlandırılırlar; bunlar çeşitli kilitler, menteşeler, sürgüler vb.dir.

Kapıda Boya İşleri

Ahşap kapılar, imal edildiği atölyeden çıkmadan evvel, her tarafını saran, yerine takıldıktan sonra kontrol olanağı olmayan noktaları da dahil, tümüyle en azından bir astar boya ile boyanmış olmalıdır. Ancak bu şekilde yapı neminden ve hava etkilerinden korunabilirler. Kapıların son kat boyası da, ilk koruyucu boyayı yapan firma ve aynı ustalar tarafından tamamlanmalıdır.

Hazır Kapılar

Atölye işçiliğinin fabrika imalatına dönüşmesi kapıların gerek boyut gerekse kalite bakımından standart hale getirilmesi eğilimini doğurmuştur. Standartlaşma sayesinde, imalat kalitesinin yükseltilmesi, hazır mal halinde depo edilerek, büyük sayıdaki gereksinmelerin ivedi olarak karşılanması sağlanabilmektedir.

Özel Yapım Gerektiren Ahşap Kapılar

Özel yapım gerektiren kapılar yangına, ısı kaybına, ses ve ışınlara karşı donatılmış kapılardır. Yangın etkisi bakımından, belli bir süre, kurtarma veya kaçma süresinde ateşe dayanma sözkonusudur. Normal ısı korunumu bakımından dış-iç ısı farklarının karşılanması söz konusu olan kapılarla, soğuk depoların kapılarıdır.

Işınlara karşı korunum, röntgen ışınlarının yayıldığı hacimlerde kullanılan kapılar ve bağlı oldukları duvarlar için geçerlidir.

Sese karşı korunum, binanın hemen bütün dış kabuğu ve buna bağlı pencere iç ve dış kapılarla bazı özel iç hacim kapılarında, hareketli ve sabit bölümler için gerekli olmaktadır.

Ahşap Kapıda Yangına Karşı Önlem

Ateşin, başka hacimlere yayılmasını önlemek için yangın çıkma tehlikesi olan hacimlerde ateşe dayanıklı kapılar kullanmak gerekir. Bazen de, ateşe dayanıklı kapının normal bir ahşap kapı yanında yer alması gerektiğinden, ateşe dayanıklı kapının da ahşaptan olması istenir. Bu kapılar için 40 mm kalın, 100 mm geniş, lifleri düzgün meşe ağacı kullanılması ve ağaçların birbiri ile bileşimlerinin, gen esert ağaçtan hazırlanmış 12×30 mm lik kinişlerle yapılması öngörülmektedir. Bu kapılarda özel tutkal kullanılması da ayrıca tavsiye edilmektedir.

Ahşap Kapıda Sese Karşı Önlem

Normal, sıkma kapılarda 1m² kapı alanı 10-12 kg gelir. Kaplama ve çatkısı ile birlikte ve normal kapanabilmesi halinde 20 dB lik bir ses yalıtımı sağlar. Derzlerin iyi kapanmaması halinde ses yalıtımı 15 dB’ye kadar düşer. Derzlerin özel profilli elastik bantlarla takviye edilmesi halinde ise 20-28 dB’lik bir yalıtım elde etmek olasılığı vardır.

Ahşap Kapıda Isı Yalıtımı

Dış kapılar, pencereler gibi derzlerinden çok fazla ısı kaybına neden olurlar ve normal konstrüksiyon şekillerinde, duvarlar kadar ısı yalıtımı sağlayamazlar.

Isı yalıtımı bakımından, kapılarda derzlerin geçirimsiz olarak kapanması gerekir. Bu geçirimsizlik kapıda ses korunumu için de yardımcı olur.

Isı korunumunun yeterli olmaması halinde, kapıların iç yüzeyinde su buharı yoğuşması oluşabilir. Kanadın metal kapı olması halinde, pasa dayanıklı olması, ahşap olması halinde iyi korunmuş olması bir sakınca yaratmaz.

Ahşap Kapıda Işın Korunumu

Röntgen odalarına giriş kapıları, ışınla tedavi hacimleri, radyoaktif malzeme ile çalışan laboratuar kapılarında yalıtım kurşun plaklarla sağlanır, böylece bu tür hacimlere yakın çalışan personelin zarar görmesi önlenir.

Işınların şiddetine göre 1 veya 2 adet kurşun levha kullanılır. Levha kalınlıkları gereksinmeye göre saptanır.