Beton ve Betonarme Kalıpları…

KALIPLAR HAKKINDA GENEL BİLGİ

Beton çeşitli oranlarda çimento, su agrega veya diğer katkı maddeleri karışımından meydana gelir. Beton ile çelik çubukların kaymayacak şekilde birbirine birleştirilmesi ile elde edilen malzemeye de Betonarme denir.

Beton yeni hazırlandığı zaman akıcı ve içine konduğu yerin şeklini alabilen bir karışım olduğundan, onu istenilen şekle sokabilmek için sertleşinceye kadar kalıp içinde muhafaza etmek gereklidir.

Kalıp, betonu istenilen şekli ve boyutu vermek için yapılan ve beton prizini yaptıktan sonra sökülen bir yardımcı olduğa göre, kolay yapılır ve kolay sökülür olmalıdır. Kalıp üzerine gelen her türlü yükleri, sarsıntıları karşılayacak şekilde yapılıp ucuza maledilmeli, diğer katlarda da tekrar kullanılabilmelidir.

Kalıp ahşap ve metal malzemeden yapılmaktadır. Metal malzeme pahalı ve şekil değişimi zor olduğundan büyük ve standart inşaatlarda kullanılmaktadır. Memleketimizde en çok ahşap kalıplar yapılmaktadır. Ahşap kalıplarda çam, köknar, kavak keresteleri kullanılmaktadır. Kalıpta kullanılacak ahşap güneşe, suya ve yüke karşı koyabilmeli fazla şekil değişimi yapmamalıdır. Bu bakımdan en çok çam ağacı mamulleri kullanılır. Çam keresteleri de işin önemine 1. 2. 3. sınıflardan seçilerek kullanılır. Ekseriya 2. sınıf kereste kalıpta kullanılır. Kereste de en çok kalıptan çıkınca fazla şekil değiştirmemesi (deforme) istenir. Bazı bölgelerden çıkan keresteler (Ege bölgesi gibi) fazla şekil değişimi olduğundan tercih edilmezler.

Kalıp genellikle iki elemanın birleşmesiyle meydana gelir.

1) Kalıp yüzü elemanları
2) İskele elemanları (Dikme ve Takviyeler)

1)Kalıp Yüzü Elemanları: Kalıp yüzü elemanları olarak 2,5-5 cm kalınlıkta 15-20 cm genişlikte tahta ve kalaslar kullanılmaktadır. Memleketimizde az tahkik edilen rutubete karşı koyan tutkalla imal edilen kontraplak ve sunta levhalar (suni tahtalar), plastik ve kağıt levhalar sac ve alüminyum levhalar bu maksat için kullanılmaktadır.

Kalıp söküldükten sonra üzeri sıvanmadan bırakılan çıplak beton (brüt beton) kalıplarında tahtaların betona temas eden yüzleri rendelenir ve birbirine zıvana geçme ile birleştirilerek betonun düzgün çıkması temin edilir.

Kalıp yüzlerine artık yanmış makine yağı veya arap sabunlu su fırça ile sürülerek betonun yapışması önlenir ve düzgün yüz elde edilir.
Kalıp yüzünü meydana getiren tahtalar beton sıkıştırılırken çimento şerbetinin akmasına engel olacak şekilde çakılmalıdır. İşin önemine göre tahta aralarına plastik veya kauçuk maddelerde konulur. Bu tahtalar vibratör tamirine karşı dayanıklı olmalıdır. Kiriş alt ve yan yüzleri ile kolon yüzlerine gelecek kalıp (kanat) birkaç tahta genişliğinde olduğu taktirde yan yana gelen tahtalar klapa (kuşak) denen 2,5×5 veya 25-10 cm lik parçalarla bağlanır. Tahtalar ızgaralara söküm kolaylığı düşünülerek az çiviyle tutturulmalıdır.

KALIP ALMA SIRASI

1. Kalıp sökmesine ayaklardan ve kolonlardan başlanmalı, daha sonra döşeme ve kiriş kalıpları alınmalıdır.
2. Dikmeler altındaki kamalar alınarak kalıp laçka hale getirilir. Bu sırada zor kullanmaya, vurarak devirmeye, sarsmaya müsade edilmemelidir.

BETON VE BETONARME KALIPLARDA DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ NOKTALAR

1. Kalıplar beton dökülüp sertleştikten sonra söküleceğine göre kolay yapılıp, kolay sökülecek şekilde olmalıdır.
2. Kalıbın masrafı inşaat masrafını artıracağı için bir kalıptan azami derecede istifade edilmelidir. Gerek yaparken, gerekse sökerken ahşap en az zaiyat verecek şekilde kullanmalıdır. (Bir kalıp kerestesi en az üç defa kullanılabilmelidir.)
3. Kalıp üzerine dökülen betonun, insanların ve kullanılan araçların bütün yüklerini beton sertleşene kadar hiç değişikliğe uğramadan emniyetlice taşımalıdır.
4. İşi daha kolay yapabilmek için kanatlar (kolon, kiriş, v.b.) yerde tezgah üzerinde mümkünse makinalardan istifade ederek projesine göre hazırlanıp yağlanırsa zamandan tasarruf edilir.
5. Kalıp tahtaları kesitindeki yaş halkaları merkezi kalıp yüzüne gelecek şekilde çakılırsa düzgün yüzey elde edilir.
6. Kalıp söküldükten sonra çiviler ve beton kalıntıları temizlenip tekrar kullanıla kadar düzgünce ebatlarına göre ayrı ayrı istif edilmelidir.

BETONARME KARE KESİTLİ AHŞAP KALIBIN HAZIRLANIŞI

1. Kalıp yapımında kullanacağımız ahşap malzememizin önce düzgün olmayan yüz bölümü (Şekil-1) lifleri doğrultusunda planya makinesinde, çalışma kurallarına uygun olarak işleme tabi tutulur.

2. Planya makinesinde parçanın düzeltilen yüz kısmı sipere dayanarak cumba kısmı yüz kısmıyla 90° oluncaya kadar düzeltilir. (Şekil-2) Elimizdeki diğer parçalarda aynı işleme tabi tutulur.

3. Planya makinesinde yüz ve cumbası yapılan parçaların daha sonra kalınlık makinesinde, düzeltilmiş olan yüzü tabla üzerine oturtularak, istenilen kalınlığa maksimum 3mm talaş aldıracak kadar düşürülerek, işleme devam edilir.
4. Yüz kısmı kalınlık makinesinde istenilen kalınlığa düşürüldükten sonra parçanın   eşit kalınlıkta  olmayan cumba kısmı da makine kuralları dahilinde istenilen kalınlığa maksimum 3mm talaş aldıracak kadar düşürülerek en ve kalınlığı her yerinde eşit hale getirilir. (Şekil-3)

5. Bütün parçaların planya ve kalınlık makinelerindeki işlemleri bittikten sonra karşılıklı ölçüleri eşit olan parçaların boylarını eşitlemek için daire testere makinesinde kızaklı tabla yardımıyla boy uzunlukları eşit duruma getirilir.
6. Düzgün olan parçamızdan birini seçip şerit testere makinesine geçerek kalıbımız için hazırlayacağımız kaplama tahtaları için hazırlık yaparız. Şerit testere makinesinin siperini 5 mm ye ayarlarız ve talaş payının 2 mm olacağını göz önünde bulundurarak  bütün parçamızdan sekiz adet kaplama tahtası çıkartırız.(Şekil-4)

7. Artan parçamızdan kaplama tahtalarını birleştirmek için klapa adı verilen parça çıkarmak içinde yine şerit testere makinemizin siperini 5mm ye ayarlayarak çıtalar elde ederiz. Bu çıtaları 8cm boyunda keserek 16 adet klapa elde ederiz.(Şekil-5)

8. Klapaları da elde ettikten sonra kaplama tahtalarını klapalar yardımıyla yan yana sabitleyerek çiviler vasıtasıyla tespit ederiz. Bu işlemi bütün kaplama tahtalarında ikişerli grup şeklinde yaparız. Ve klapalar tüm yüzeylerde birbirleriyle aynı hizada olacak şekilde ayarlanır(Şekil-6).

9. Klapalarla birbirine tutturulan, 8 parçadan oluşan kalıp tahtaları birbirlerine 90°lik açı oluşturacak şekilde çivilerle tespit edilir. (Şekil-7)

10. Elimizdeki diğer parçalarla kaplama parçalarının dış kısmına çakılacak kuşak ve kuşakların üstüne tespitlenecek gergiler hazırlanır. 12cm uzunluğunda ve 7cm kalınlığında 8 adet kuşak ve 8 adet gergi şerit testere makinesinde kesilerek elde edilir. (Şekil-8)

11. L biçimindeki kaplama tahtalarına kuşaklar çakılır. Ve kaplama tahtaları kare şeklini oluşturacak biçimde birbirine çivi ile tespit edilir. Ayrıca kuşaklar karşılıklı aynı hizada olmalıdır.Yapılan kalıbın açılmasını önlemek için de kuşakların üstüne gergileri çiviler ile tespit ederiz. Ayrıca kalıbın bitiminde temizleme boşluğu için bir yer bırakılır ve buraya bir kapak konarak gerektiğinde temizlenmek için açılmalıdır. (Şekil-9)