Diğer Yapı Malzemelerine Göre Betonun Avantajları ve Dezavantajları

Betonun Avantajları

Betonun çok değişik yapılarda çok değişik amaçlarla kullanılan önemli ve popüler bir yapı malzemesi olmasının nedenleri, bu malzemenin sahip olduğu üstün özelliklerden ileri gelmektedir. Betonu diğer yapı malzemelerinden daha elverişli kılan özellikleri, “betonun avantajları” olarak adlandırabilmek mümkündür.

Betonun avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Taze betonun plastik özelliği nedeniyle, istenilen şekil ve boyutlardaki beton elemanlar kolayca üretilebilmektedir.

Taze betonun plastik bir yapıya sahip olması ve bu özelliğini birkaç saat sürekli koruyabilmesi nedeniyle, taze betonu istenilen şekil ve boyutlardaki kalıpların içerisine kolayca yerleştirebilmek mümkündür. Betonun yeterince sertleşmesinden sonra kalıpların sökülmesiyle de, istenilen şekil ve boyutlarda sertleşmiş beton elemanları elde edilebilmektedir.

• Sertleşmiş beton elemanlar yapıdaki yerinde üretilen bildiği gibi, bir fabrikada da önceden üretilebilmekte ve yapıya sertleşmiş beton elemanları olarak getirilip kullanılabilmektedir.

Projesine uygun şekil ve boyutlarda ki beton elemanların üretilmesi işlemi, genellikle, yapıdaki yerinde yapılmaktadır. Bunun için yapıdaki yerinde hazırlanan kalıplarının içerisine taze beton yerleştirilmek de, ve beton yeterince sertleştikten sonra, kalıplar sökülmektedir. Öte yandan, beton bloklar, borular, direkler, kirişler, duvarlar gibi bazı elemanlar bir fabrikada önceden üretilebilmekte, ve sertleşmiş durumdaki bu elemanlar yapıdaki yerlerine taşınarak kullanılabilmektedir.

• Beton yerleştirme yöntemlerinde çeşitlilik ve kolaylık bulunmaktadır.

Taze betonun plastik özelliğe sahip olması nedeniyle, yapının bulunduğu yerdeki erişilmesi güç noktalara bu malzemenin pompalanarak taşınabilmesi, veya değişik eğimli yüzeylere püskürtülerek yerleştirilebilmesi mümkün olabilmektedir.

• Sertleşmiş beton oldukça yüksek basınç dayanımına sahiptir.

Uygun malzemelerle ve uygun yöntemlerle üretilen betonların basınç dayanımları bazı doğal taşların basınç dayanımlarına yakın değerler gösterebilmektedir.

• Sertleşmiş beton, hizmet gördüğü süre boyunca, çevrede oluşan yıpratıcı etkilere karşı diğer yapı malzemelerinin çoğundan daha dayanıklıdır. Bakım işleri ve masraf gerektirmemektedir.

Beton, ahşap gibi kolayca yanmamakta, çelik gibi kolayca korozyona uğramamaktadır. Dışarıyla temasta bulunan ahşap malzemeyi bir süre sonra verniklemek veya boyamak, ya da çelik malzemeyi korozyondan koruyabilmek amacıyla boyama gerekirken, sertleşmiş beton için bu tür bakım önlemleri gerekmemektedir.

• Beton, çelik donatılarla çok iyi aderans (kenetlenme) gösterebilecek kapasitede bir özelliğe sahiptir.

Betonun çekme ve eğilme dayanımları düşük olduğundan, yapıda, beton elemanları çekme ve eğilmeye maruz kalacak bölgelerini çelik çubuklar yerleştirilerek, bu tür yükler çelik tarafından taşıtılmaktadır. Beton ve çelik çubuklar arasında çok iyi bir adres olması, bu iki malzemenin tek bir malzemeymiş gibi davranmasını sağlamaktadır. Ayrıca, beton ve çeliğin ısısal genleşme katsayılarının çok farklı olmaması, sıcaklık değişiklikleri nedeniyle bu iki malzemenin çok farklı davranmasını önlemektedir.

• Beton, diğer yapı malzemelerine göre, daha ekonomiktir.

Betonu oluşturan malzemeler arasında enerji harcanarak fabrikada önceden üretilmiş olanı, sadece çimentodur. Beton hacminin yaklaşık dörtte üçünü oluşturan agregalar, çimentoya göre çok daha ucuzdur. Ayrıca, agregalar, su ve gerektiğinde beton yapımında kullanılan ince taneli mineral katkılar, yapının bulunduğu bölgede temin edilebilmektedir. Bölgesel malzemelerin kullanılması, betonun ekonomik olmasına yol açabilmektedir.

Beton üretiminde ve kullanımında yeterli bilgiye ve deneyime sahip mühendis veya teknik adamlara ihtiyaç olmakla birlikte, iş hacminin büyük bir bölümü kalfalar veya düz işçiler tarafından yürütülmektedir. Bu durumda, ekonomiklik sağlayabilmektedir.

• Beton, estetik amaçlarla kullanılmaya uygun özellikte bir malzemedir.

Beton elemanlara istenilen şekil ve yüzeyi dokusu verilebilmekte, renklendirici katkı maddelerinin yardımıyla istenilen renkte beton üretilebilmektedir.

Betonun Dezavantajları

Mükemmel bir yapı malzemesi olarak nitelendirilebilecek olan betonun, diğer yapı malzemelerine göre bazı eksik yanları da mevcuttur. Bu eksiklikler, “betonun dezavantajı” olarak adlandırılabilinmektedir. Aslında, betonun dezavantajı olarak belirtilebilecek özelliklerin hiçbiri, betonun kullanımını engelleyecek nitelikte değildir. Ancak, betonun dezavantajlı tarafından bilinmesi, ve bu eksiklikleri giderebilecek önlemlerin alınması gerekmektedir.

Betonun dezavantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Sertleşmiş beton, çekme dayanımı düşük olan bir malzemedir.

Beton, çekme veya eğilme yükleri altında kolayca çatlayabilmektedir. O bakımdan, beton elemanları çekmeye veya eğilmeye maruz kalabilecek bölgelerine Çelik donatıların yerleştirilmesi, ve bu elemanların betonarme veya öngerilmeli beton elemanlar olarak kullanılabilmesi gerekmektedir.

• Sertleşmiş beton gevrek özelliğe sahiptir.

Betonun gevrek bir malzeme olması, darbe yükleri karşısında yeterince dayanıklı olmamasına yol açmaktadır. Metallerle karşılaştırıldığında, betonun darbe dayanımı ve tokluk kapasitesi oldukça düşüktür.

• Beton, çevreden maruz kalabileceği ıslanma-kuruma veya sıcaklık değişiklikleri karşısında bir miktar hacim değişikliği gösterebilmektedir.

Taze beton, kuruma nedeniyle bir üzülmektedir; sertleşmiş beton, Islandığı takdirde, az da olsa, gelişmektedir. Çevre sıcaklığının artması ve içerisindeki suyun bir bölümünü kaybetmesi (kuruması) ile de, zamanla betonda büzülme yer alabilmektedir. O nedenle, yol, park yeri, havaalanı, ve benzeri yapılarda, beton bloklar arasında derz denilen kısa bir aralık bırakmak ve böylece çatlamaları kontrol altında tutmak gerekmektedir.

• Beton, bir çok yapı malzemesi gibi, sabit yükler altında zamanla kalıcı deformasyonlar gösterebilmektedir.

Normal servis koşullarında, beton, taşımakta olduğu sabit yüklerin etkisiyle zamanla bir miktar kalıcı deformasyon (sünme) gösterebilmektedir. Öngerilmeli beton elemanlardaki betonun sünme göstermesi, önceden gerilmiş durumda olan çelik donatılar üzerindeki gerilme etkisini azaltabilmektedir. O nedenle, proje hesaplarının, betonun büzülme veya sünme özellikleri göz önünde tutularak yapılması gerekmektedir.

• Beton, mükemmel bir geçirimsizliğe sahip değildir; içerisine bir miktar su veya zararlı maddeler içeren sular sızabilmekte ve betonun dayanıklılığını azaltabilecek olaylara neden olabilmektedir.

Betonun içerisine su sızması ve bu suyun donması, betonun çatlamasına yol açabilmektedir. Ayrıca, betonun içerisine sülfatlı veya asitli sula sızması durumunda, genleşme meydana gelmekte, ve sertleşmiş betonun çatlamasına neden olabilmektedir. Betonun su geçirimsizliğini artırmak için beton karışımının hazırlanmasında su çimento oranının düşük tutulmasına dikkat edilmelidir. Sık sık ıslanma ve donma koşullarına maruz kalacak betonlar hava sürüklenmiş beton olarak yapılmaktadır.

• Betonlardaki “dayanım/ağırlık” oranı, metaller de olduğu kadar yüksek değildir.

Yüksek değerdeki yüklerin taşınabilmesi için, metallere göre, daha büyük boyutlarda beton elemanların kullanılması gerekmektedir.

Alıntı: BETON – Prof. Dr. Turhan Y. Erdoğan – Ortadoğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

757 sayfalık kitapta beton hakkında çok yararlı bilgiler içermektedir. Eğer bulabilirseniz almanızı tavsiye ederiz. Bu güzel kaynağı bizlere bırakan hocamıza Allah’tan rahmet diliyoruz, mekanı cennet olsun.