Genelde dikdörtgen şekilinde olan evlere neden daire diyoruz

Özellikle içinde yaşadığımız bu çağda çoğu mimari yapı dikdörtgen formda yapılmakta. Ancak çoğu dikdörtgen şeklinde olan yapıya daire ismi veriliyor. Olaya biraz mizansel bir açıdan baktığınızda şu yorumu yapmak çokta yanlış olmayacak Dikdörtgen formdaki bir yapıyı “daire” olarak adlandıran kişiyle “yuvarlak şekildeki pizzayı üçgen dilimleyip kare bir kutunun içerisine koyan“ kişi aynı düşünsel yapıya sahip olsa gerek. İşte bu gizemli soru eminimki binlerce yıldır milyonlarca kişinin bu zor konuya kafa yormasına sebep oldu! Peki o halde “acaba neden, niçin, nasıl ” dedirten bu esrarengiz soruya hep beraber yanıt verip kafalardaki soru işaretlerini giderelim. Bu sorunun cevabını bulabilmek adına ilk iş olarak, Arapçadaki “dāʾire”den dilimize geçen sözcüğün Türk Dil Kurumundaki tanımlarına bir göz atalım:
1. Konut olarak kullanılan bir yapının bölümlerinden her birine verilen isim, kat.
2. Belirli devlet işlerini yürütmekle görevli kuruluşlardan her biri.
3. Bu ve buna benzer kuruluşların içinde çalıştıkları yapı.
4. Bir yapı veya gemide belli bir işe ayrılmış alan.
5. Soyut kavramlarda belirli sınır, ölçü.
6. Bir çemberin içerisinde kalan düzlem parçası.
7. Saz takımında usul vurmaya yarayan tef.

Sorunun Cevabına Dair Farklı Teoriler Mevcut!

Bir dönem herkesin aklını meşgul eden bu soruya dair farklı teoriler mevcut. Bu teorilerden ilki, Türklerin yanı atalarımızın eski çağlardaki evlerinin daire şeklinde olması.

Bilhassa Anadoludaki beylikler dönemindeki otağ ismi verilen büyük çadırların şekli gerçekten de “daire” formundaydı. Ecdadımızdan kalma bir alışkanlık olma ihtimali elbette mevcut. Ancak kelimenin Arapçadan Türkçeye geçtiğini bildiğimiz için bu ihtimal oldukça zayıf bir ihtimal olarak kalıyor. Çünkü Türkler İslamiyet dinine geçmeden önce de bu çadırlarda yaşamlarına devam ediyordu. Ayrıca “daire” sözcüğünün ilk olarak geometrik manada mı, yoksa yaşam alanı için mi kullanıldığı hakkında elimizde kesin ve doğruluğu ispatlanmış bir bilgi bulunmuyor.

Dilimize Arapçadan Giren Bu Sözcüğün Kökenini İncelediğimzde Sorunun Cevabına Yaklaşıyoruz

“Daire” sözcüğünün Arapçadaki karşılığı “dâr”dır. “Dönmek, dolaşıp hareket ettiği noktaya gelmek” manasındaki “devr” kökünden türetilmiştir. “Dâr”ın Arapçadaki karşılığı “büyük mesken, konak, şehir, yurt, vatan ve ülke” anlamındadır. Kelimenin çoğul hali ise “diyâr”dır. “Dâreyn” ise “dünya ve âhiret” anlamına gelmektedir.

“Dârül” kelimesi de “dâr”dan türetilmiştir, “konaklanan yer” anlamına gelir. Halihazırda darülaceze (bakıma muhtaç insanların konakladığı yapı, darülfünun ise üniversite anlamında kullanılıyor. 

İnsan Kümesinin Yaşadığı Yer Anlamına Gelen Daire İle Geometrideki Daire Arasında Bir İlişki Var mıdır?

Daire kelimesinin “vergi dairesi”, “devlet dairesi” gibi anlamları da bulunuyor. Ayrıca “Dış dünyadan sınırları belli şekilde ayrılan” anlamıda yine bulunmakta. Geometride dahi dairenin sınırı çemberdir, içeride kalan “dolu” kısma daire adı verilir.

Aynı zamanda “idare” sözcüğüyle de aynı kökteş olduğu için “ailenin idare edildiği”, “vergilerin idare edildiği” anlamında da zamanla kullanılmaya başlanmış olabilir.

Benzer İçerik