Hızlı Trenlerin Tarihi ve Teknik Özellikleri

Hızlı trenlerin rahat ve güvenli bir yolculuk yapması için birçok faktörün bir araya gelmesi gerekiyor. En önemli koşullardan birisi de, trenlerin ulaştığı yüksek hızı destekleyecek rayların dayanıklılığı.

Hızlı trenler 40 yıldır dünyanın çeşitli ülkelerinde milyonlarca yolcuyu taşıyor. Yeni kuşak demiryolu hatları üzerinde giden bu trenlerin bazıları saatte 500 kilometrenin üzerinde hıza ulaşabiliyor. Hızlı trenlerin güvenli bir şekilde işlemesi için, vagon aerodinamiğinden elektronik kontrol sistemlerine kadar, birçok altyapı unsurunun tamamlanması gerekiyor.

    İLK HIZLI TREN 1964’TE YAPILDI

İlk hızlı tren 1964 Tokyo Olimpiyatları için Japonya tarafından geliştirilmişti. İlk hızlı tren Tokaido ilk seferini, Tokyo-Osaka arasında gerçekleştirmişti. Japonya’yı Fransa izledi. Mevcut demiryolu hattını yenileyen ve daha hafif özel vagonlar imal eden Fransız Devlet Demiryolları İşletmeleri, 1967 yılındaki ilk denemesinde saatte ortalama 253 kilometre, 1972’de ise 318 kilometre hıza ulaştı. Hızlı trenler bugün Fransa dışında Almanya, Belçika, Hollanda, İngiltere, İspanya ve İtalya dahil birçok Avrupa ülkesi, ABD, Japonya, Çin ve Güney Kore’de kullanılıyor. Bu trenlerin bir kısmı saattte 500 kilometre hızı dahi aşarak rekor kırıyorlar.

    DİZELDEN ELEKTRİĞE MOTOR GÜCÜ

Bir trenin yüksek hıza ulaşmasını sağlayan birinci faktör motor gücü. Avrupa’da önceleri dizel motorlu lokomotiflerin çektiği hızlı trenler, elektrik enerjisi ucuzladıkça, yerini elektrik motorlu lokomotiflere bıraktı. Fransa’daki kullanımda bulunan yeni kuşak hızlı trenlerde, 6 ila 10 megavat gücünde 8 ila 12 adet motor bulunuyor. Elektrik enerjisini nakil hattından motora ulaştıran düzeneklerin iletkenliği ve tasarımı yüksek hıza ulaşmak açısından büyük önem taşıyor.

    AERODİNAMİK VAGON YAPISI

Yüksek hızlara ulaşmak için ikinci önemli faktör ise, vagonların yapısı. Dünyada kullanılan hızlı trenlerin vagonları, eski kuşak trenlere göre çok daha hafif. Vagonların, trenin maruz kaldığı hava ve ray sürtünmesini minimuma indirmeleri için özel bir aerodinamik yapıda üretilmeleri gerekiyor. İlk ve son vagon, vagon arası boşluklar özel olarak hesaplanırken, yine ray sürtünmesini azaltmak için özel tasarlanmış tekerlekler kullanılıyor. Üniversitelerde geliştirilen bu tasarımlar daha sonra bir çok kereler deneniyor.

HIZLI TRENE ÖZEL RAY

 Hızlı trenlerin söz konusu yüksek hızlara ulaşması için ancak bu hızı destekleyen özel yapım demiryolu rayları gerekiyor. Yüksek hızlarda merkezkaç kuvveti normale göre çok daha yüksek olduğu için, rayların bu hızı destekleyecek güçte dayanıklı olması gerekiyor. Raydan çıkma tehlikesini minimize etmek için, yüksek hızlı demiryolu hatlarının mümkün olduğunca düz, eğimsiz ve virajsız inşa edilmesi gerekiyor.

Seyir ortamındaki herhangi bir değişiklik treni olumsuz etkileyeceğinden, yüksek hızlı hatlarda tünel kullanmaktan kaçınılıyor. Eski hatlar üzerinde ise, trenler, hız performanslarının ancak yarısını kullanabiliyor.

    ALTYAPI OLMAZSA OLMAZ

Almanya hariç, bütün ülkelerde tren hatları tel örgülerle dış ortamdan yalıtılmış durumda. Bunun başlıca nedeni tren raylarına girecek bir otomobil, hayvan veya insandan kaynaklanacak kazaları önlemek. Trafik sinyalizasyonu, seyir kontrolü ve diğer güvenlik sistemleri için en son teknoloji kullanılıyor. Günde binlerce yolcuyu taşıyan hızlı trenlerin, görevlerini güvenle yerine getirebilmeleri sayılan altyapı yatırımlarına bağlı.