Kayar ve Tırmanır Kalıp

Bu yöntem sürekli ve hızlı bir uygulamayı beraberinde getirmekte, ek bir iskele gereksinimini ortadan kaldırmaktadırlar. Ana ilke olarak, kalıp yüksekliği sınırlı, ufak boyutta, çift cidarlı, rijit konstrüksiyonlu ve zeminle bağıntısız asma bir sisteme dayanmaktadır. Asma işlemi çelik ya da ahşap bir çerçeve ile sağlanmaktadır. Kaldırma işlemi tırmanır kalıplarda vinç kullanılarak kaldırılmakta ve bir üst kademeye çıkarılmaktadır. Kayar kalıplarda ise kaldırma çelik çubuk ve yardımcı elemanlar ile yapılmaktadır. Kaldırma sırasında temel ve ya sertleşmiş bir beton yüzey, mesnet görevi görmektedir.

Beton dökümünden sonra sertleşme sırasında kayan kalıp elle kumandalı, pnömatik ya da mekanik olarak yukarı kaldırılmaktadır. Kaldırma işleminin hızı saatte 5 – 30 cm’dir. Her kaldırışta 1 – 4 cm yükselme olmaktadır. Konstrüksiyon günde 1.50 – 2.00 metre yükselebilmektedir.

Kayar ve tırmanır kalıp sistemleri temelde şu elemanlardan oluşmaktadır:

Kalıp elemanı: Karşılıklı ahşap ve ya çelik kalıp panolardan oluşturulmaktadır.
Sehpa iskelesi: Kalıp panoların yerlerini sabitleştirmekte ve betonun basıncı ile kalıbın yukarı doğru hareketine yardımcı olmaktadır.
Kaldırma elemanı: Tırmanma çubuklarının (mesnet çubukları) üstüne yerleştirilen bu eleman, tüm kalıbın yukarı doğru kaldırılmasını sağlamaktadır.
Çalışma platformları: Beton dökme işlerinde, işlemleri kolaylaştırma amacıyla farklı düzeylerde kurulan platformlardır. Üst çalışma platformu doğrudan doğruya kalıp panolarına bağlıdır. Alt çalışma platformları ise zincir ya da çelik çubuklar ile üst platforma asılmaktadır. Üst platformun işlevleri arasında malzeme stoku, çerçeve ve boşluk kalıplarının konması, beton dökümü ve kalıbın kayması sayılabilmektedir. Alt platform ise kalıptan çıkan beton yüzeylerinin denetlenmesi, boşlukların düzeltilmesi ve kalıpların çıkarılması amacıyla kullanılmaktadır.
İskele sehpası üzerine kurulan ahşap çerçeve: Bu çerçeve; donatıların ve kabloların depolanmasına, elektrik tesisatı ile düzeçlerin yerleştirilmesine olanak vermektedir.
Tesisat şebekeleri: Sürecin aksamaması ve sürekliliğin sağlanması için aydınlatma tesisatı ve elektrikli ekipmanlar için elektrik tesisat şebekeleri gerekmektedir.
Boşluk çerçeveleri ve kalıplar: Projedeki boşluklar için gerekli ek kalıp elemanlarıdırlar.

Kayar kalıp sistemleri sanayi tesislerinde özellikle yüksek betonarme silolar, soğutma kuleleri, ambar, tank vb. yapıların yapımında kullanılmaktadırlar. Enerji santralleri, çimento fabrikaları vb. sanayi tesislerinde sıkça kullanılmaktadırlar.

Kayar kalıplar ve tırmanır kalıplar arasında genel olarak şu farklılıklar vardır :

Tırmanır kalıpta ilerleme hızı, kayar kalıba göre daha düşüktür. Ancak betonarme demir montajı hızının, kayar kalıp ilerleme hızına (10-12 inç/saat) ayak uyduramaması gibi durumlarda tırmanır kalıp ile çalışmak zorunlu olabilir. Genel olarak, tırmanır kalıpta, kayar kalıba göre daha kontrollü ve sonuçta da daha kaliteli bir imalat yapmak mümkün olmaktadır.

Tırmanır kalıbın diğer bir üstünlüğü, sistemin kayar kalıp kadar karmaşık olmamasıdır. Daha kısa zamanda eleman yetiştirilebilmektedir. Kayar kalıpta yatay derz görünmez iken tırmanır kalıpta yatay derz izleri görülmektedir. Bu bakımdan derz yerlerinde özel itina gösterilmektedir. Kayar kalıp ve tırmanır kalıp arasında seçim; teknik, ekonomik ve eleman kalitesine göre yapılır. Tırmanır kalıp iki günde bir ano kadar yükselebilir. (Genellikle yaklaşık 3m.)