Kültür ve Yerel Karakterler: Hong Kong’daki Kowloon Park Örneği…

Kamusal açık alanlar, toplumların ortak alanıdır ve insanların fiziksel, algısal ve sosyal ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerdir. Bu alanlarda, insanlarla çevre arasında fiziksel ve algısal etkileşimler gerçekleşmektedir. Bu etkileşim sonucunda, kentsel açık alanların karakteristik özellikleri ortaya çıkmaktadır. Kamusal açık alanların tasarımı, kent yaşam kalitesini doğrudan etkilemektedir ve bu alanların tasarımıyla arasında yakın bir ilişkiler ağı vardır. Kamusal açık  alanların karakteristik özellikleri, kent kimliğini ve kültürünü yansıtmaktadır. Hong Kong gibi büyük ve yoğun nüfuslu kentlerde, kamusal açık alan tasarımının besleyici etmenleri bulunmaktadır. Bu etmenler , genellikle kentsel planlama ve tasarım ilkelerine, yerel kültüre ve tarihe, çevresel sürdürülebilirlik gereksinimlerine ve toplumun ihtiyaçlarına dayanmaktadır.

Bu yazı, Tshim Sha Tsui (TST) Bölgesi referans alarak Hong Kong’daki Kentsel açık alanların  planlama bağlamını keşfetmeyi amaçlamaktadır. Teorik incelemeye bağlı olarak Hong Kong’un özellikle Kowloon Park ve çevresindeki yapılaşmaların kentsel formu, yerel karakterleri, kültürü bağlamı kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir. Yerel kültür, kimlik, kent formu ve kültürel planlama konularında araştırma ve analizler yapılmıştır.

Hong Kong’un önemli bir turizm merkezi olan Kowloon, tarihi, geleneksel Çin yaşam tarzı ve kültürüyle öne çıkmaktadır. 1970 yılında Vali Sir David Trench tarafından açılışı yapılan Kowloon Park, 1989 yılında yeniden geliştirilmiştir. Bahçeler, farklı türde ağaçlar, çeşitli kuş türleri, oyun alanları ve kıvrımlı yollar park içerisinde yer almaktadır.  Chatham Road South’u çevreleyen, aynı zamanda çeşitli konaklama, yemek ve alışveriş tesislerinin sıralandığı bölgede yer alan; Nathan Yolu üzerinde, Tsim Sha Tsui’nin merkezinde yer alan Kowloon Park, 13 hektarın üzerinde bir alana yayılan, Hong Kong’un en büyük halka açık parklarından biridir. Kuzeyinde Kowloon Duvarlı Şehri’nin tarihi ve kültürel izlerini barındırmaktadır. 4 farklı giriş noktası bulunmaktadır. Park yaya ve bisiklet kullanımına açıktır. Farklı yerel ticari ve kültürel tesisleri içerisinde barındıran çok katmanlı bir yapıdadır. Parkın kent ile entegrasyonu, sosyal uyumu ve yere bağlılığı teşvik eden karma arazi kullanımına sahip olması; açık alanların, yeşil parkların ve alçak yapılaşmanın varlığı ile sağlanmaktadır. Geleneksel kentsel yapılı form, sosyal uyumu, yürümeyi, yerel ekonomik etkileşimi ve çevreye iyi tepkiyi teşvik etmiştir. Bu nedenle parkın alan kullanımı şekil-zemin ilişkileri ile sınırlı kalmayıp kentsel ölçekte yapılı ögelere de yansıtılmıştır.

Kamusal Açık Alan ve Nesne-Özne Perspektifi:

Kentsel kamusal alanın değerlendirilmesi, yeşil parklar veya açık sokaklarla sınırlı olmayıp, dış ve iç mekanları içeren, kamuya açık herhangi bir alanla sınırlı olmalıdır. Kamusal alan, çoğunlukla sivil ve kültürel tesisler gibi kamu binalarında da kentsel yaşamın kendini gösterdiği yerdir.

Kamusal alan kullanımı sürekli olarak binadan açık alana ve bunun tersi yönde aktığı, gündelik yaşamda algıladığımız gibi, iç/dış sınırını aşan kentsel kamusal alana bakacak bir formdadır. Sosyal aktiviteler bir binanın sınırında bitmez, aslında daha fazla düzeyde alışverişin ve etkileşimin teşvik edildiği sınır koşuludur (Sennett, 2006). Bu bakış açısı, görüntülenecek çok sayıda simgesel binanın bulunacağı ancak mimarlık ve açık alan sınırındaki kamusal alanın, deneyimlenecek alanının tasarımında göz önünde bulundurulması gerektiği sonucuna varılabilir.

Kültürel Tesisler İçin Bir Değerlendirme:

Parkın kamusal açık alan olarak tasarımında 3 farklı strateji  okunmaktadır.

1. Yerel mirasa sahip, dünya standartlarında bir kültür bölgesi yaratmak; bir dünya şehri olarak Hong Kong’un başlıca kültürel destinasyonu ve bir kültür kenti imajı, yeşillik ve sahil gezinti yerlerinden oluşan genel imajın ötesinde, yerel bağlama ve kültüre duyarlı yerler olmalıdır.
2. Gelecekteki  park ve yakın çevresinde önerilecek kültürel tesisleri için bir izleyici kitlesi oluşturmak ve yerli ve yabancı turist çekmek.
3. Günlük kentsel faaliyetler için daha fazla çeşitlilikte mekan sağlamak (günlük yaşam için başarılı kamusal alan aracılığıyla katılım).

Kowloon Park’ta Mini Futbol Sahası, Yüzme Havuzu, Spor Merkezi, Kung Fu Köşesi, Fitness Yolu, Kuş Gölü, Labirent Bahçesi, Heykel Yürüyüşü ve Heykel Bahçesi, Renkli Bahçe, Çin Bahçesi, Çatı dahil çok çeşitli aktivite ve olanaklar bulunmaktadır. Bahçeler, Seyir Konisi, Koruma Köşesi, Piazza, Loca, Kuşhane, Çocuk Oyun Alanı ve Keşif Oyun Alanı olarak farklılaşmaktadır. Vaziyet planına bakıldığında, Kowloon Park’ın barındırdığı kentsel tipolojilerin çeşitliliği ortaya çıkmaktadır. Kowloon Camii, yaban hayatıyla dolu pitoresk yeşil alanlar ve hem kapalı hem de açık yüzme havuzları bulunmaktadır. Yapılardaki farklı gelişim modelleri ve bunun sonucunda da çok farklı kamusal alan, Kowloon Park’ta kamusal yaşam tutumunu yansıtmaktadır.

Farklı İşlevlere Yönelik, Çok Ölçekteki Mekanlardan Oluşan Ağ:

Kamusal açık alan içerisinde ölçek ve karakter bakımından park çeşitli alanları içermektedir. Sert peyzaj veya yumuşak peyzajdan sabit veya hareketli mobilyalara kadar farklı mekansal tipolojilerin tasarımı, daha çeşitli etkinlikleri ve kullanımı teşvik etmektedir.

Kent formu, kentlerin konfigürasyonu ve mekansal özellikleri, doğası ve yoğunluğudur. Bu özelliklerin kentsel peyzaj içindeki düzeni, kentin üç boyutlu unsurlarını oluşturur. (Yeung, 2016) Dolayısıyla kentsel form, bir şehrin derisi olarak anlaşılabilir ve morfolojinin en görünür ve en büyük dönüşüme sahip bileşenidir (Troy, 2004;Mike, 2006). 1968, aktaran Scheer ve Scheer, 2002) kentsel form sokak oluşumu, arazi kullanımı, binalar ve arazi alt bölümlerinin (parseller) bir ürünüdür; Caniggia ve Maffei (2001) ise kentsel formun öncelikle bina türlerinden kaynaklandığını vurgulamıştır, bu da arsaların ve sokakların boyutlarını oluşturmaktadır.

Kentsel biçim, yer ve kültür bu nedenle birbiriyle ilişkilidir. Kolektif ve kamusal kültürel faaliyetlerin gerçekleştiği yerler, kasaba ve kentlerin biçim ve işlevi üzerinde estetik, sosyal, ekonomik ve sembolik açıdan önemli ve kalıcı bir etkiye sahiptir (Evans, 2001). Yer her zaman yoğun insan ilişkilerinin odağıdır (kültürün kısmen buradan doğduğu yer) ve kültür, yoğun yerel özelliklere sahip olma eğiliminde olan ve böylece yerleri birbirinden ayırmaya yardımcı olan bir olgudur (Scott, 1997; Evans 2001). Her toplum kendine özgü bir toplumsal mekân şekillendirir (Lefebvre, 1991). Bu mekân ve onunla ilişkili söylemler, kültürel değerlerin aktarılması ve kültürel kimliğin nesilden nesile korunması için bir araçtır. Yerel karakterler, kentsel dokular, kentsel formlar ve kültür, günümüzün ve gelecek nesillerin kaynaklarıdır ve bunların korunması kent gelişimi açısından önemlidir.

Bu yazı, çağdaş kentsel bağlamda kültürel planlamanın önemine vurgu yapmakta ve kamusal açık alanlardaki kültürel planlama analiz etmektedir. Tshim Sha Tsui (TST)  Bölgesi gibi kültürel-kamusal açık alanların tasarımında Hong Kong’un kültürünün, mirasının, kimliğinin ve kentsel formunun dikkate alındığı ve toplumun katılımının göz önünde bulundurulduğu tespit edilmiştir.