Yapım işlerinde kullanılan temel kavramlar…

Hakediş (İstihkak): Bir yüklenici yapacağı inşaatı belirli bir fiyat üzerinden gerçekleştirmektedir.İnşaat işleri uzun süre ve fazla para gerektirir.İnşaat bedeli olan paranın tamamının işin başında ya da bitiminde verilmesi çeşitli sakıncalar doğurur.Bu nedenle, ödemelerin inşaat süresince işler yapıldıkça belirli aralıklarla yapılması daha mantıklı ve güvenilir olmaktadır.
Yüklenicinin, yapmış olduğu işler karşılığı olarak aldığı paraya “hakediş” veya “istihkak” denir. Hakediş bedelinin ödenmesi için hazır belgeler grubuna ise “hakediş raporu” denir.  İki hakediş arasında geçen süreye “hakediş süresi” denilmektedir.

Geçici hakediş: İşin geçici kabulünden önce yapılan tüm hakedişler için kullanılan tanımlamadır. Ara hakediş de denilmektedir. Birinci ara hakediş, İkinci ara hakediş,…, Onuncu ara hakediş vb.

Kesin hakediş: İşin geçici kabulünden sonra gerçekleştirilen hakediştir. Kesin hakedişte o güne kadar yapılmış tüm imalatların hesabı kümülatif olarak yapılır ve önceki hakediş ödemeleri düşülerek kalan hakediş ödemeleri yapılır. Bu hakedişle birlikte, işveren tarafından yükleniciye olan tüm ödeme işlemleri son bulmuş olur. (Sözleşme gereği 1 yıl sonraki kesin hesaba kadar yine sözleşmede belirtilen oran kadar teminat tutulabilir)

Yüklenici: Üzerine ihale yapılan ve sözleşme imzalanan isteklidir.

Yapım: Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini ifade eder. Bu sayılanlar esasen eser sözleşmelerinin temel unsurlarından olan bir şeyi imal ve inşa etmeye dönük işlerdir.

Rayiç: Bayındırlık Bakanlığınca her yıl ait olduğu yıl içinde geçerli olan ve yayınlanan, idarelerin işlerinde ve ihalelerinde uymak zorunda oldukları malzeme, işçilik, makine fiyatları, katsayı ve baz fiyatlarıdır. (Örneğin Elle Yapılacak Kazı için Kullanılacak İşçilik Ücretini Belirler.)

Poz No (İş Kalemi): Teknik, özel ve yapım şartları ile birim fiyat tarifleri bulunan ve anlaşmalarında bedeli gösterilen veya sonradan yeni fiyatı yapılan İş Birimleri.

Birim fiyat: Yapılan işin yani imalat kaleminin, özelliğine göre adet, kg, ton, m, m veya m3 cinsinden biriminin fiyatıdır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile diğer yatırımcı kuruluşların kendi birim fiyat tarifleri vardır. Bazı kuruluşlar (DSİ, TCK, İller Bankası vb.) kendi görev alanlarına giren işlerde analiz yapma ve birim fiyat yapmaya yetkilidir.

Birim fiyat tarifi: İmalatın birim fiyatına nelerin dahil olduğunu, yapım şartlarını ve ölçü şeklini belirleyen metindir.

Birim fiyat listesi: Her takvim yılının ilk çeyreğinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, MSB, DSİ vb. benzer kuruluşlar tarafından yayımlanan rayiç ve birim fiyatların yer aldığı listedir.

Birim fiyat analizi: Bir imalatın bir birimi için gerekli malzeme, işçilik, makine ve gereçlerin, hangi oranlarda olması gerektiğini ve bu miktarların rayiçleri ile çarpılarak birim fiyatının oluşma şeklini gösteren tablodur. Bu şekilde birim fiyat oluşturulur, eğer farklı yılda veya farklı malzeme ile imalat yapılacak ise rayiç bedel değiştirilerek analizli birim fiyat oluşturulmuş olur.

Sözleşme yılı: İşin sözleşmesinin yapıldığı yıldır.

Uygulama yılı: İşlerin gerçekleştirildiği yıldır.

Avan proje: Belli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre; gerekli arazi ve zemin araştırmaları yapılmadan, bilgilerin halihazır haritalardan alındığı, çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dahil elde edilen verilere dayanılarak hazırlanan plan, kesit, görünüş ve profillerin belirtildiği bir veya birkaç çözümü içeren projedir.

Kesin proje: Belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği projedir.

Uygulama projesi: Belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği projedir.

Metraj: İhale kapsamında işin yapılan bir bölümü işin iş kalemlerine (pozlara) ayrılmış olarak miktarlarının hesaplandığı cetveldir.

Yeşil defter: Bir iş başladığında, yapılan işlerin miktarları bir defterde tutulur. Her hakediş döneminde hazırlanan metrajlar bu deftere eklenir. Hakedişe girecek olan imalat miktarlarının verildiği bölümdür. Bu bölüme değerler, Hakediş ve Demir Metrajları ile Attaşman defterinden gelebileceği gibi kullanıcı tarafından direkt olarakta girilebilir. Kümülatif yeşil defter mantığı kullanılacaksa yeşildefter aktarma işlemleri kullanılarak yeni yeşil defterin eski değerleri toplam olarak taşıması sağlanmalıdır. İlgili işte kullanılan bir malzemenin toplam imalat miktarı istenilirse yerleri belirlenerek detaylandırılabilir. Kısaca hakedişe girecek olan imalat miktarlarının yer aldığı defterdir.

Mahal listesi: Bir inşaat imalatının tamamında kullanılacak ve her ortamda yapılacak tüm uygulamaları ayrı ayrı gösteren imalat listeleri (duvar kaplamaları, döşeme kaplamaları, boyalar vs.) bütünüdür.

Pursantaj cetveli: İşin ilerleme yüzdesini gösteren cetveldir.

Fiyat Farkı : Uygulama yılı içinde yapılan iş kalemlerinin tutarlarının anlaşma yılı tutarlarına göre farkıdır. Bu tutar anlaşma fiyatlarına ek olarak ödenir.

Malzeme Fiyat Farkı : Birim Fiyatlara esas rayiçler 1 Ocak itibariyle tespit edilir. Yıl içerisinde İş’te kullanılan her türlü malzeme için meydana gelen artma ve eksilme miktarları birim fiyatlara ek olarak uygulanır. İşçilik ‘i kapsamaz.

İhzarat: İşte kullanılacak bir malzemenin idarenin onayıyla önceden alınıp, stoklanması işlemidir. (Örnek: Bina için gerekli 150 ton demir önceden alınarak hakedişe demir ihzaratı olarak girer. İmalat Yapıldıkça ihzarattaki (Stoktaki ) miktar azaltılır.)

Yapı denetim görevlisi: İdare tarafından, işlerin denetimi için görevlendirilecek bir memur veya bir heyeti ve/veya idare dışından bu işleri yapmak üzere görevlendirilen gerçek veya tüzel kişi veya kişilerdir.